Abstract:
نسخههای خطّی، گنجینههای گرانبهای هر ملّتی است.کشور ما به دلیل داشتن پشتوانۀ فرهنگی قوی ، در این زمینه بسیار غنی است.نسخ خطّی بسیاری به زبان فارسی کتابخانههای ایران و جهان نگهداری میشود.این نسخهها در زمینۀ علوم گوناگونی نگاشته شده است. منشآت و ترسّل یکی از گونههای رایج در تاریخ ادب فارسی و عنوان عمومی آثار و کتابهایی است که دربرگیرندۀ منشور یا فرمان، اخوانیات، جوابیات، سلطانیات، سوگندنامهها و عهدنامهها، فتحنامهها یا شکستنامهها است. عصر تیموری یکی از درخشانترین و پُررونقترین دوران منشآتنویسی است. در این دوره، انشاءِ منشآت و ترسّلات گوناگون، مقیاس و معیاری برای سنجش مایههای سخنشناسی و ذوق به شمار میرود. منشآت صحیفۀ شاهی یا تقویمالمکاتیب عنوان یکی از منشآت عصر تیموری است که به همّت ملّا حسین واعظ کاشفی سبزواری دبیر و منشی دربار سلطان حسین بایقرا و مؤلّف کتب بی شماری از قبیل جواهرالتّفسیر، انوار سهیلی، روضه الشّهدا و ... تدوین شده است. نسخههای خطّی این کتاب در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران و کتابخانۀ مَلِک و چندین کتابخانۀ دیگر نگهداری میشود. با توجّه به اهمیّت ادبی و تاریخی کتاب صحیفۀ شاهی در این مقاله که به روش توصیفی و تحلیلی انجام پذیرفته، ضمن نگارش مقدّمهای در تاریخ مراسلات و معرّفی نسخههای خطّی این اثر، بر احیای یکی از مواریث تاریخی و ادبی کشور تأکید شده است.
Noting and writing letters are of the routine manners in the history of Persian literature, and it’s the general title for works, and books which involve rules, orders, friendly letters, responses, kings’ charters, Promissory note, treaties, victory or defeat memories. Teymuriera, is one of the splendid and rich eras for writing notes. Writing notes and letters, in this era, is a touchstone to trade off the speech and writers’’ motives. Note of Sahife- Shahi (royal notebook) or Taghvim-al-Makatib( the calendar of letters) is one of the Notes in Teymuri era, which was written by Mullah Husain VaezKashefiSabzevari, writer and secretary at the royal court of Sultan Husain Baighara, and the author of some books such as Javaher-al-Tafsir, Anwar-e- Soheili, Rozah-al-Shohada, etc. the handwritten scripts of this book exist in Islamic Parliament’s library, central library of university of Tehran, Melek library and some other libraries. As the historical and literature importance of the book of Sahife-Shahi, this paper tries to revive one of the Persian historical and literature heritages, besides providing an introduction of Notes’ history and handwritten scripts in a descriptive-analytical manner
Machine summary:
هرچندازمکاتيب ومنشآت پارسيدرايران قبل ازاسلام ،آثارمدون وقابل توجهي برجاينمانده است تابتوانيم بااستنادبه آن آثاردربارةانواع مکاتيب وويژگيهايمختلف ادبيو محتوايتاريخيآنهاسخن بگوييم ؛ اماباپژوهش در آثار مورخان ادب عربيو نويسندگان ايرانيدر قرن هاينخستين اسلاميبه اين نکته دريافت ميشود که در ميان انواع مختلف نثر،ترسل يامنشآت نويسينيزبامختصات خاص فنيخود،در آن دوران رواج داشته و از جايگاه ويژه ايبرخوردار بوده است ؛به گونه ايکه محققان ومورخان قديم و جديد اعتقاد دارند که قواعد و مختصات آن از طريق ترجمه متون پهلوي وارد ديوان خلفاگرديده وازآن تقليدشده ودرتکامل فن ترسل درزبان عربيتأثيربسزايي داشته است .
البته يک چاپ سنگي از اين نسخه موجود است که در کتابخانۀ مجلس شوراي اسلامينگهداريميشودودرسال ١٢٥٦هجريقمري،درمطبع منشينول هندوستان به چاپ رسيده است .
»(همان :٣٣١) مخزن الانشا:«دربارةارکان وفنون نامه نگارياست که به سال ٩٠٧هجريقمريبه نام سلطان حسين بايقراواميرعليشيرنواييتأليف شده است .
ازاين کتاب نسخه هاييدرکتابخانۀمجلس شوراي اسلامي، دانشگاه تهران ، کتابخانۀ حضرت آيت الله مرعشي نجفي قم و يک نمونه چاپ سنگينيزدرمرکزاسنادمجلس شوراياسلاميموجوداست که درزيرمعرفيشده اند: نسخۀ مجلس شوراي اسلامي(نسخۀ اساس ): به شمارة٥٩١١،نسخه ايخوش خط به خط نستعليق در١١٣برگ ؛يعني٢١٦صفحه وهرصفحه درحدود٢٠-٢٥سطروباابعاد واندازة٢٣١٧کتابت شده است .
اين نسخه در١١٨برگ ،يعني٢٢٦صفحه به صورت مختلف السطر و در اندازة٢٨١٨/٥نوشته شده است .
»(همان :٥٠) استفاده از مصراع ها و ابيات و جملات عربي گذشته ازلغات وعبارات عربيدرمتن منشآت صحيفۀشاهيازابيات عربيفراوان بهـره برده شده است به طوريکه حتيبرخيازصفحات کتاب رابه کليابيات ياعبارات عربي تشکيل ميدهند.