Abstract:
بر اساس روش تجزیه و تحلیل همرخدادی واژگان می توان موضوعات علمی را استخراج و ارتباط میان آنها را به صورت مستقیم از محتوای موضوعی کشف کرد. با این دیدگاه این پژوهش در صدد است با استفاده از روش همواژگانی به این مسئله که دانش اطلاعسنجی از چه زیرحوزههای موضوعی تشکیل شده است و ارتباط این زیرحوزهها با یکدیگر چگونه است؟ پاسخ داده و بدینترتیب کاربرد این روش و میزان کارآیی آن را در ترسیم ساختار حوزههای علمی بررسی نماید. این پژوهش از نظر نوع کاربردی است و در آن از روشهای مختلف علمسنجی، تحلیل همواژگانی و تحلیل شبکه استفاده میشود. بهمنظور احصای مفاهیم اصلی حوزه اطلاعسنجی و جنبههای مختلف موضوعی آن، پس از استخراج کلیه مقالات علمی محققان حوزه اطلاعسنجی در عرصه بینالمللی (نمایهشده در پایگاه «وبآو ساینس» از سال 1991 تا 2012 شامل 7375 رکورد) و انجام پالایشهای لازم بر روی کلیدواژههای این مقالات واستانداردسازی آنها، فهرست منتخبی از واژهها تهیه شد. با استفاده از نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادهها، ابتدا روند رشد انتشارات در حوزه اطلاعسنجی و هریک از زیرحوزههای آن شناسایی شد. سپس با ترسیم نقشه موضوعی این حوزه به کمک نرمافزارهای Vosviewer و Nodexl ، کار تجزیه و تحلیل اطلاعات بدستآمده از نقشهها، ساختار و خوشههای تشکیلشده و روابط درونی آنها و نیز پردازشهایی برای رسیدن به نقشههای مطلوبتر، انجام شد. بر اساس نقشههای حاصلشده از تحلیل مدارک مورد مطالعه، مفاهیمی از قبیل: علم اطلاعات، کتابخانه، تحلیل کتابسنجی، نوآوری و متنکاوی از جمله پرکاربردترین موضوعات در حوزه اطلاعسنجی در سطح بینالمللی بشمار میروند. ترسیم نقشههای همواژگانی در مقاطع زمانی مختلف مورد بررسی، تغییرات و پایداریهایی را در مفاهیم و واژههای مرتبط با حوزه اطلاعسنجی نشان میدهد. برخی از واژهها نظیر «تحلیل کتابسنجی» در تمامی سالهای مورد مطالعه حضور دارند درحالی که برخی دیگر در طول زمان ناپدید میشوند. مفاهیم جدید بعنوان بازترکیبی از واژههای موجود و در تعامل با تحولات و فناوریهای جدید پدید میآیند.
Based on the co-occurrence analysis method, the scientific fields can be extracted and the relationships between them can be detected directly from their subject content. With this view, the aim of this study is to determine of the subfields of informetrics and the relationships between of these subfields, and thus to investigate the efficiency of this method and its application in mapping of the structure of scientific fields.This is an applied study using scientometrics, co-word analysis and network analysis methods. in order to determine the main concepts in the field of informetrics, all the scientific papers of international scholars in this field were extracted from WOS (included 7375 record from 1991 to 2012). Then after refining and standardizing of the keywords of these articles, a selected list of these keywords was prepared. Using the results of the data analysis, the trend in publication growth in the field of informetrics and each of its subfields was identified.Then the thematic maps were drawn using Vosviewer and Nodexl software. The resulting data of the maps and the structure of the formed clusters and their inter-relationships have been analysed. Based on the resulted maps the concepts such as information science, library, bibliometric analysis, innovation and text mining are the most widely used topics in the field of informetrics. The co-word occurrence maps drawn at the different time periods show the changes and stabilities in the concepts and terms related to the field of informetrics. Some words like "bibliometric analysis" are present in all the studied years, while others disappear over time. In interacting with developments and new technologies, the new concepts can be created.
Machine summary:
به منظور احصاي مفاهيم اصـلي حـوزة اطـلاع سـنجي و جنبه هاي مختلف موضوعي آن ، پس از استخراج کليۀ مقـالات علمـي محققـان حـوزة اطلاع سنجي در عرصۀ بين المللي (نمايه شده در پايگاه «وب آوساينس » از سال ١٩٩١ تـا ٢٠١٢ شـامل ٧٣٧٥ رکـورد) و انجـام پـالايش هـاي لازم بـر روي کليـدواژه هـاي ايـن مقالات و استانداردسازي آنها، فهرست منتخبي از واژه ها تهيه شد.
مقدمه و بيان مسئله با توجه به گرايش روزافزون دانشمندان حـوزه هـاي گونـاگون علمـي در کشـورهاي مختلف به مطالعات حوزة اطلاع سنجي ، ديگر نمي توان ايـن گونـه مطالعـات را در انحصـار کتابداران و متخصصان علم اطلاعات دانست ؛ به طوري که امروزه اطـلاع سـنجي بـه عنـوان ابزاري معتبر در ارزيابي مواد و منابع اطلاعاتي ، تقريبـاً توسـط اغلـب دانشـمندان ، در کليـۀ رشته هاي علمي به کار برده مي شود و عملاً به موضوعي بين رشته اي بدل شـده اسـت .
(Milejovic & Deydesdorf 2013) در ايران پژوهش هايي براي تدوين نقشـه هـاي علمـي حـوزه هـاي خـاص و شناسـايي زيرحوزه هاي موضوعي و روندهاي نوظهور در آنها انجام شده است که ذيـلاً بـه برخـي از آنها اشاره مي شود: سالمي و کوشا در پـژوهش خـود بـه مقايسـۀ کـارايي دو روش تحليـل هم استنادي و تحليل هم واژگـاني در ترسـيم نقشـۀ کتابشـناختي پرداختـه و قابليـت ايـن دو روش را براي تعيين چارچوب حوزه هاي علمي مورد آزمون قرار داده انـد.