Abstract:
بدعت از عناوین پرچالش و پرکاربرد بین مسلمانان است که هرگروه و مذهبی سعی در استفاده ابزاری از آن به نفع خود است. در این میان مفسرین متقدم و متأخر، نگاههای متنوع و چالش‌انگیزی به این موضوع داشته‌اند تا جایی که هر کدام از آنان، گروه مقابل خود را متهم به بدعت‌گذاری کرده است. سوال اصلی این تحقیق آن است که مفسرین متقدم و متأخر چه دیدگاه هایی نسبت به ماهیت و مولفه‌های بدعت داشته و علل تنوع نگاههای آنان چیست؟ بر این اساس نویسندگان در این مقاله در سدد آنند که با توجه نظرات مفسرین شیعه و اهل تسنن در باب معنای لغوی و اصطلاحی بدعت، به مولفه‌های این موضوع دست یافته و علل تنوع این مفاهیم را از مسئله بدعت مورد تحلیل و بررسی قرار دهند. نتایج این پژوهش نشان دهنده آن است که مفسرین، بدعت را به مثابه مفاهیمی همچون: «امرنوظهور»، «گزاره‌ی غیردینی»، «تشریع»، «حدوث» و «مخالفت» انگاشته، که این تنوع دیدگاه‌های آنان، ریشه در «تقسیم‌بندیهای متناقض»؛ «فرق ننهادن مفهوم بدعت با مفاهیمی چون: اختراع، نوآوری، سنت و تشریع» و «اختلافات اعتقادی و مذهبی مفسرین» داشته و باعث شکل‌گیری و رشد اندیشه‌‌های سلفی در جامعه و فضای اتهام به بدعت‌گذاری در بین فرق و مذاهب مختلف گردیده است.
Machine summary:
نتایج این پژوهش نشـان دهنـده آن اسـت کـه مفسـرین ، بـدعت را بـه مثابـه مفـاهیمی همچـون : «امرنوظهور»، «گزاره ی غیردینی»، «تشریع »، «حدوث » و «مخالفت » انگاشـته ، کـه ایـن تنوع دیدگاه های آنان ، ریشه در «تقسیم بندی های متناقض »؛ «فرق ننهادن مفهوم بـدعت بـا مفاهیمی چون : اختراع ، نوآوری، سنت و تشریع » و «اختلافات اعتقادی و مذهبی مفسرین » داشـته و باعـث شـکل گیـری و رشـد اندیشـه های سـلفی در جامعـه و فضـای اتهـام بـه بدعت گذاری در بین فرق و مذاهب مختلف گردیده است .
(ابن تیمیه ، ١٣٧٤، ٣٤٠) با توجه به دیدگاه های علما و مفسرین در این باره ، نمیتوان پـذیرفت کـه ایـن تنـوع دیدگاه ها و اختلاف بین علما و مفسرین اتفاقی است ؛ پس باید دید ماهیت حقیقـی بـدعت نزد مفسرین چیست و در نظر آنان بدعت دارای چه مولفه هـایی بـوده ، کـدام یـک از ایـن مولفه ها از جامعیت ویژه ای برخوردار بوده ، چه عـواملی باعـث مطـرح شـدن دیـدگاه های متنوع مفسرین در طول تاریخ گردیده و این تنوع و اختلاف نظرت آنان چه نتـایجی را بـه همراه داشته است ؟ لذا نوعی پراکندگی در معیارها، ابهام در معنای بدعت ، روشن نبودن مرز بدعت با نوآوری، تنوع و اختلاف در دیدگاه های مفسرین و علماء و توسعه پیدا کردن فضای تکفیر در جامعه ، از مهم ترین ضرورت های این پژوهش است .
(
, 
, 
)
