Abstract:
خشونت از مفاهیم پیچیده و چالش‌برانگیز در همه فرهنگ‌ها و به ویژه متون دینی تلقی می‌شود، تا آنجا که کمتر می‌توان به معنای مورد وفاقی از آن در میان اندیشمندان دست یافت. در کنار رویکردهای مختلفی که برای تبیین و تعریف این‌گونه مفاهیم وجود دارد، به نظر می‌رسد می‌توان از رویکردی قرآنی نیز برای رسیدن به یک تعریف مناسب بهره گرفت. در قرآن کریم هرگونه اقدامی که به پایمال کردن حقوق انسان و از بین بردن کرامت ذاتی او مانند حق انتخاب، حق آزادی بیان، تساوی در برابر قانون، نفی تبعیض و به‌کارگیری قدرت نامشروع برای تحمیل اراده گروهی بر گروه دیگر می‌انجامد، خشونت تلقی شده و البته میتواند این اقدام گاهی در جهت دفاع از این حقوق و به صورت منطقی و مشروع صورت پذیرد، لذا خشونت به عنوان آخرین راه حل و فقط در جهت دفاع در برابر تجاوز و برقراری عدالت مورد توجه قرار گرفته است و اگر راه‌های پیشگیرانه و بخشش و رأفت بتواند مقاصد عادلانه و اخلاقی را تحقق بخشد نیازی به اعمال خشونت نخواهد بود. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی به واکاوی معناشناسانه واژگان قرآنی حوزه خشونت می‌پردازد. یاقته‌های تحقیق دلالت دارد که هفت واژه «شدة، دعّ، غلظت، غضب، مقت، غیظ و فظّ» از جمله واژگانی هستند که در شبکه معنایی واژگان قرآنی حوزه خشونت قرار می‌گیرند، که در مواردی اشتراک معنایی و در مواقعی تفاوت مفهومی دارند.
Machine summary:
در قرآن کریم هرگونه اقدامی که به پایمال کـردن حقـوق انسـان و از بـین بـردن کرامت ذاتی او مانند حق انتخاب ، حق آزادی بیان ، تساوی در برابر قانون ، نفی تبعـیض و به کارگیری قدرت نامشروع برای تحمیل اراده گروهی بر گروه دیگر می انجامد، خشـونت تلقی شده و البته میتواند این اقدام گاهی در جهت دفاع از این حقوق و به صورت منطقی و مشروع صورت پذیرد، لذا خشونت به عنوان آخرین راه حل و فقط در جهت دفـاع در برابر تجاوز و برقراری عدالت مورد توجه قـرار گرفتـه اسـت و اگـر راه هـای پیشـگیرانه و بخشش و رأفت بتواند مقاصد عادلانه و اخلاقی را تحقق بخشد نیازی بـه اعمـال خشـونت نخواهد بود.
گرچه برخی صاحب نظران ، آموزه هـای دینی را در زمینه مؤلفه هایی چون خشونت ، صلح و جنگ متناقض نما می دانند، زیرا هم زمـان هر دو مورد تأکید قرار گرفته اند، ولی واکاوی اندیشه اسلامی نشان می دهد مشروعیت داشـتن مفاهیمی همچون جهاد، قتال ، حرب و تنازع در صحنه سیاسی و مفاهیمی همچون قصـاص و تازیانه زدن و دیگر مجازات در صحنه قضائی در پیوندی اسـتوار بـا حـق و عـدل اسـت و احکام و آداب و آیین ها و محدودیت های تعیین شده بـرای آن هـا به گونـه ای اسـت کـه در نگاهی همه جانبه نگر بـه هیچ روی نمی تـوان سرشـت و جـوهره آن هـا را خشـونت نامیـد، همان گونه که در تاریخ زندگی بشر نیز نمی تـوان همـه شـکل ها و مـوارد خشـونت ماننـد مجازات مجرمان را یکسره محکوم کرد.
واژه «شدّ» در صیغه های متفاوت و به شکل های گوناگون در کل قـرآن مجیـد جمعـاً ١٠٢ بار و در ٤٨ سوره و ٩٩ آیه به کار رفته است که از مجموع این آیات مطالب زیر قابل برداشت است : «کلمه شداد جمع شدید از ماده شدت است که به معنای پهلوان و قهرمان و نیرومند در تصمیم و عمل اسـت » (طباطبـایی، ١٣٧٤: ٢٥٩/١١-٢٦٠).
(
, 
, 
)
