Abstract:
مواجهۀ جامعۀ عصر میانه با پدیدۀ بیماری در سه بخش علتیابی، فرایند درمان و راههای پیشگیری در قالب سه رویکرد دینی، جالینوسی و عامیانه قابل ارزیابی است. اساس طب جالینوسی بر متعادل نگه داشتن اخلاط چهارگانه استوار است. روش علتیابی و درمان در این رویکرد مبتنی بر معاینۀ بیمار است. موضوع تنجیم یا احکام نجوم تفسیر نحوۀ اثرگذاری اجرام سماوی بر دنیای تحت قمر است. اگرچه در غالب موارد کارکرد تنجیم در ارتباط با سیاست و تقدیرگرایی دانسته میشود اما با بررسی متون تاریخی و پزشکی این دوران میتوان کارکرد دیگری برای تنجیم در نظر گرفت. بر این اساس پرسش اصلی این مقاله این است که کارکرد تنجیم در طب جالینوسی چیست؟ در این تحقیق از روش تاریخی به منظور توصیف و تحلیل دادهها استفاده شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد تنجیم در پیوند با رویکرد درمانی جالینوسی بهویژه در دو بخش علتیابی و درمان بیماری اثرگذار بوده است. شواهد عینی تاریخی نیز نشان دهندۀ مقبولیت و کاربرد این ترکیب در جامعۀ دورۀ میانه است.
The encounter of the medieval society with diseases could be evaluated in three parts: etiology, treatment and prevention. This could be further evaluated in 3 approaches: religious approach, Galenian approach and folk approach.the fundamental of galenian medicine is based on galenian Quadruple mixture. Etiology and treatment in galenian medicine is based on physical examination. The subject of astrology is to define the effects of celestial bodies on sublunary, even though the astrology is usually thought to be about politics and fatalism but according to historical and medical evidence of this era there might be some other usages. The main question of this article is the usage of astrology in galenian medicine. Historical method is used to describe and analyse data in this article. Astrology has some effects in etiology and treatment in galenian medicine and there is some objective historical evidence supporting this theory.
Machine summary:
از سوی دیگر سیاستهای خواجه نظام الملک )408-485ق( در ایجاد مدارس نظامیه که بر پایۀ ترویج مذهب اشعری بنا شده بودند زمینه را برای تغییر فضای فرهنگی جامعه از علوم عقلی به علوم نقلی و تثبیت این سنت فکری فراهم کرد )ربانی گلپایگانی، 496( در قرن هفتم و هشتم ایران و بخش وسیعی از جهان اسلام مورد تهاجم مغولان قرار گرفت.
Saliba در زندگی فکری او نیز جایگاه مهمی داشته است )قطبالدین، 2/71-73؛ بکار،292( با توجه به این امر وی در دستهبندی خود تنجیم را به عنوان فروع علوم طبیعیدر کنار علومی چون طب، فلاحت، فراست، تعبیرخواب، کیمیا، طلسمات و نیرنجاتقرار میدهد )قطبالدین، 2/75-76(.
وی بر این باور است که قدرت پیشبینی پزشک را در شناخت بیماری و درمان به موقع و مناسب یاری میدهد )ابن ابی اصیبعه، 42( با تکیه بر همین نقل قول مشهورْ ابومعشر بلخی )مشهور در سدۀ سوم ق( در کتاب المدخل إلی علم احکام النجوم نسبت با عنوان اختیارات تعیین کننده بهترین زمان برای انجام امور مربوط به زندگی روزمره است )قمی، 244-250( و بخش پنجم با عنوان ضمیر و خبی در ارتباط با نیت سوال کننده است) همو ،250-258؛ عروضی سمرقندی، 90، .
در کتب رجال از هرمس به عنوان فردی آگاه از هر دو علم پزشکی و نجوم یاد شده است )ابن جلجل، 75( همچنین وجود شمار قابل توجه پزشکان آشنا به احکام نجوم نشان از پیوند میان این دو دانش در طول تاریخ میانه دارد.