Abstract:
نزاری قهستانی (645 ـ 721 هـ. ق) شاعر سده های هفتم و هشتم هجری است. وی در روستای فوداج از توابع بیرجند بهدنیا آمد و در همانجا درگذشت. درباره دلیل تخلّص وی اختلافنظر وجود دارد؛ برخی سبب تخلّص وی را به نزاری، لاغری و ضعیفی وی یا انتساب او به نزارمستنصربن اسماعیل میدانند (ر.ک: صفا، 1378: 734). نزاریه یکی از فرقههای اسماعیلیّه است که پس از مرگ المستنصر بالل،ه در ایران و سرزمینهای خلافت شرقی شکل گرفته است. چنین به نظرمیرسد که یکی ازدلایل بیتوجّهی به او و آثارش، مذهب او باشد. اثر مهم نزاری منظومه ازهر و مزهر است. از آنجا که «درهیچ یک از کتابنامهها و دایرةالمعارفها اثری به نام ازهر و مزهر یافت نشده است. اشاره نزاری را به این که منظومه ازهر و مزهر بازآفرینی یک حماسه باستانی است باید به عنوان یک شیوه متعارف ادبی تلقی کرد» (بایبوردی،1370: 88). داستان ازهر و مزهر، ده هزار و ششصد و دوازده بیت دارد که در سال 700 هجری در قالب مثنوی و بحر هزج مسدّس در مدتی کمتر ازیکسال به نظم درآمده است. این مثنوی، داستانی عاشقانه است و به نظر می رسد شاعر در سرودنش، به آثاری چون خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی نیز نظر داشته است. درواقع، ازهر و مزهر یک منظومه حماسی- غنایی است.
Nazari Ghohestani is a 7th and 8th century poet. He was born in the village of Fodaj in Birjand and died there. There is disagreement about the reason for his nickname. Some have attributed his nickname ‘Nazari’ to his thinness and weakness or his relation to Nazar Mostansar Ibn Ismail. Azhar and Mazhar is the only poem of this poet written in the eighth century. This poem has always been considered as a lyric due to a Hazaj meter. But what seems contradictory is that lyrical verses are purely romantic and have very few descriptions of war. This research seeks to find the linguistic type of this poem through analytical work, statistical analysis and the SIMIA phonometric software. The prosodic and phonetic characteristics of the poem such as monorhym (low and simple verbs), high frequency of plosives and many abbreviations have given the poem proximity to the language of epic. Also, the rhetorical features are based on the frequency of exaggerations, similes and metaphors. These features provide evidence for the epic nature of the poem. The words in this work are mostly perceptible, and the epic impression created by the proper use of words is high. The content characteristics such as objective addresses with the pronoun "you", masculine gender of language, low presence of women, and high imaginative descriptions set the work close to the epic language.
Machine summary:
در این روش ، هر اثر به سـطوح مختلف دسته بندی میشود: سطح اول : سطح آوایی و موسـیقایی: حوزه های وزن عروضی، قافیه ، ردیف و آوا را بررسی میکند؛ سطح دوم : ســـطح واژگـان و نحوی: به انواع واژگان غنایی (کمی و کیفی)، چینش فعل و غیره در این سـطح توجه شـده اسـت ؛ سـطح سوم : سطح بلاغی و ادبی: که شامل بررسی صنایع ادبی اسـت .
٢- سـید مهدی رحیمی و همکاران ، «تحلیل سبکی لایۀ نحوی منظومه ازهر و مزهر نزاری قهســتانی»(١٣٩٧): در پژوهش مذکور براســاس ویژگیهای دســتوری برخی از ویژگیهای سـبکی این اثر به شـیوۀ آماری بررسی شده است .
چو درمیـدان به یکدیگر رســـیدند چو شــیر شــرزه بر هم میغریدند (همان : ١٢٩) این بیت نیز اگرچه تمام شـرایط ابیات حماسـی را رعایت کرده است ، اما نحو زبان به شـکل غنایی (آمدن فعل در انتهای جمله ) اسـت و نتوانسـته مقصود حماسه را کاملا برآورده کند.
سـایرترکیبات حماسی این منظومه ، همانند ترکیبات بالا، بیشتر ابداعی نزاری هستند و برقطب زبان حماســـی اثر نیز تاثیرگذاری بالایی دارند و قطب حماســـی زبان تقویت شده است .
اگرچه نزاری تمام همت خود را صـرف ســرایش اثری حماسـی با پس زمینه عربی کرده ؛ ولی براسـاس اوضاع ادبیات در آن عصر به این مهم نائل نشده است و این اثر کمتر در ردیف منظومه های حماسی قرارمیگیرد.
(همان : ٣٢٠) این موارد در منظومه های حماسی پیش از نزاری هم بسیار نادر است و براین اساس با زبان حماسه بیشتر سازگاری دارد.
ازنظر محتوایی نیز منظومه ازهر و مزهر نزاری به زبان حماسه نزدیک تر است .