Abstract:
اشرف مراغی از شاعران ناشناختهی قرن نهم و از معاصران پیربوداق و سلطان بایسنقر و پسرش سلطان محمد است. نام این شاعر حسین و کنیهی او ابوعلی و تخلّص شعریش اشرف است. از این شاعر پرکار اشعار بسیاری در قالبهای مختلف شعری برجای مانده است. از جملهی این آثار میتوان به کلیّات اشعار او و منظومه نثر اللآلی و خمسهی اشرفیّه که مشتمل است بر 1- منهج الابرار 2- ریاض العاشقین 3- لیلی و مجنون 4- هفت اورنگ 5- ظفرنامه اشاره کرد.در این نوشتار برآنیم به شیوهی توصیفی- تحلیلی، علاوه بر معرفی این شاعر به معرفی نسخههای موجود کلیّات اشعار او نیز بپردازیم. از بررسی فهرست نسخههای خطی، مشخّص شد که از کلیّات اشرف چهار نسخه در کتابخانههای حالت افندی، فاتح، ایاصوفیا و موزهی بریتانیا موجود است.نسخة حالت، نسخهی اساس این تصحیح، شامل قصاید، غزلیّات، رباعیّات و یک ترجیع بند است و محمودخماری در سال (846 ه ) آن را تحریر کرده است. نسخهی دیگر مربوط به کتابخانهی فاتح بوده و تاریخ کتابت آن سال (864 ه) و شامل غزلیّات این شاعر است. نسخهی سوم مربوط به کتابخانهی ایاصوفیاست. آخرین نسخه، نسخهی موجود در موزهی بریتانیاست که یوسف بیگ باباپور آنرا تصحیح و چاپ کرده است.
Ashraf Maraghi is one of the unknown poets of the ninth century and one of the contemporaries of Pirbudaq and Sultan Baysanghar and his son Sultan Mohammad. The name of this poet is Hossein, and his nickname is Abu Ali, and his pseudonym is Ashraf. Many poems of this prolific poet have been left in different poetic forms. Among these works, we can refer to divan of his poems and poetry Nasr ol Leali and Khamse Ashrafieh, which includes 1. Manhaj Al Abrar, 2. Riyad Al Asheghin, 3. Leyli o Majnun, 4. Haft Awrang, 5. Zafarnameh. In this paper, it is intended to introduce the existing versions of all his poems in a descriptive-analytical manner in addition to introducing this poet. By examining the list of manuscripts, it was found that four of Ashraf's manuscripts are available in the libraries of Hatef Effendi, Fateh, Hagia Sophia and the British Museum.The Hatef version is the basic version of this correction, including odes, lyrics, quatrains and refrains, and was written by Mahmud Khomari in 846 AH. Another version belonged to the Fateh Library, the date of its writing was in 846 AH and includes the lyrics of this poet. The third edition is from the Hagia Sophia library. The latest version is the one available in the British Museum, edited and published by Yusuf Beg Babapour.
Machine summary:
٦. ٣ مثنویهای پنجگانه که در مقابل پنج گنج نظامی سروده شده اسـت و مشـتمل بـر پنج مثنوی است : مثنوی اوّل : منهج الابرار که به تقلید از مخزن الاسرار نظامی درسال ٨٣٢ سروده شده و آغـاز آن با این بیت است : بسـم الله الـرحمن الـرحیم هست سرآغاز کتاب کریم مثنوی دوم : خسروشیرین است کـه در تـاریخ ٨٣٦ تمـام کـرده و بـه ریـاض العاشـقین موسوم است و اوّلین بیت آن این است : خداونـــدا ره بهبـــود بنمـــای نقاب ازچهره ی مقصود بگشای مثنوی سوم : حکایت لیلی و مجنون است که در سال ٨٤٢به نظم کشـیده اسـت و مطلـع آن این است : ای دل ز تو دیده روشنایی و ز تو به تو کرده آشـنایی مثنوی چهارم : بنام هفت اورنگ و عشقنامه موصوف است و نظیـره گـویی هفـت پیکـر نظامی است و نخستین بیت آن این است : ای زمین گستر و زمان آرای وی جهان پرور جهان پیرای مثنوی پنجم : ظفرنامه اسـت کـه در سـال ٨٤٨ بـه اتمـام رسـیده اسـت و بیـت اول آن ، این است : خدایا تویی پادشاه همه خداوندی تو پناه همـه (نخجوانی، ١٣٤٣: ١٢١-١٢٢) نصرالله مبشّری طرازی در کتاب فهرست المخطوطات الفارسـی (فهرسـت کتـب خطـی فارسی در مصر ) از پنج مثنوی اشرف این گونه نام برده است : خمسـه ی اشـرفیه سـروده ی اشـرف اسـت و آن از پـنج مثنـوی تشـکیل شـده اسـت .
دل درویش میازار که آزرده شوی هر که آزار کند در سر آزار شـود (اشرف مراغی، فا:٦٣) بدی مکن که پشیمان و شرمسار شوی اگر شراب خوری عاقبت خمار شـوی (همان :١٦٣) زهد و نماز و روزه و تسبیح و ذکر و فکر بهر خودست این همـه مّنـت بـه مـا منـه (همان : ١٥٤) از آن جایی کـه اغلـب غـزل هـای ایـن شـاعران {دوره ی تیمـوری} محصـول فرآینـد خودآگاهی و هوشیاری شاعر اسـت و جهـت گیـری پیـام نیـز متوجّـه مخاطـب اسـت به همین سبب نقش تعلیمی زبان در غزل های آنان برجسته مـیشـود و وظیفـه ی زبـان بر پایه ی معنی دار بودن آن و ابزار انتقال معنی استوار است (عباسی، ١٣٨٣ :٦٢).