Abstract:
این پژوهش با عنوان «بینامتنیت در اشعار مهدی اخوان ثالث» به بررسی، تبیین و تشریح نحوة تاثیرپذیری و اقتباس اخوان ثالث از شعرای متقدم و متون نظم این شعرا میپردازد. نگارنده پس از تعریف بینامتنیت و نظریههای بینامتنی به بینامتنیت از منظر زبانی، ادبی و اسطورهای و شگردهای داستانپردازی در اشعار اخوان ثالث و شاهنامه فردوسی پرداخته است که بخش بینامتنیت در شعر اخوان ثالث از منظر زبانی شامل اشتراکات آوایی با زیر بخشهای استعمال کلمات با الف اشباع، اسکان ضمیر، تشدید مخفّف و تخفیف مشدّد، تلفظ اعداد، کسرة اضافه با تلفّظ خفیف و مسائل کهن عروضی (حذف «ت») و بخش اشتراکات لغوی شامل زیربخشهایی نظیر استعمال آنک و اینک، استعمال لغات و تعبیرات فارسی کهن، استعمال لغات و تعبیرات پهلوی، لغات در معنی خاص و معانی حروف اضافه میباشد؛ و بخش صرفی و نحوی شامل زیر بخشهای: آوردن «ب» بر سر فعل ماضی، علامت جمع «ان» بهجای «ها»، بسامد بالای ضمیر متصل مفعولی، حرف اضافه مضاعف، صفت تفضیلی، اتّصال ضمیر به حرف اضافه، قید و ماضی نقلی (فعل نیشابوری) بینامتنیت در شعر اخوان ثالث از منظر ادبی شامل دو مقولة اسناد مجازی و تشخیص و اغراق میباشد. تلمیحات اسطورهای مشترک در شاهنامه و آثار اخوان شامل فرّ، فروغ ایزدی آذر، سیمرغ، جشن سده و بهرام (=ایزد جنگ) میباشد. شگردها و شیوههای داستانپردازی در شاهنامه و آثار اخوان بخش دیگر این پژوهش را تشکیل میدهد. در خاتمه به بینامتنیت در اشعار اخوان و نیما از منظر وزنی و ساختاری پرداخته شده است و پژوهشگر نشان داده است که اخوان ثالث در سرودن شعر نو ازلحاظ بحر و وزن شعری کاملا تحت تاثیر نیما یوشیج بوده است.
Machine summary:
اخوان ثالث پنج کتاب شعری خود یعنی ارغنون را در سال 1330، زمستان را در سال 1335، آخر شاهنامه را در سال 1338، منظومه شکار را در سال 1345 و در حیاط كوچك پاییز در زندان را در سال 1355 به چاپ رسانده است، ارغنون را در 23 سالگی، زمستان را در 28 سالگی، آخر شاهنامه را در 31 سالگی، منظومهی شکار را در 38 سالگی و در حیاط كوچك پاییز در زندان را در 48 سالگی به چاپ رسانده، اگر ارغنون را که اولین دیوان شعرِ کلاسیک و سنّتی اخوان میباشد با حیاط كوچك پاییز در زندآنکه جزء آخرین آثار او در حوزه ی شعر نو و نیمایی میباشد مقایسه کنیم به مشترکاتی از نوع استواری سبک خراسانی، غنایِ واژه و عبارات، اوزان مطبوع، شور و حالّ خاصّ اخوآنکه حاصل زندگی فقیرانه، طبع ذوق آفرین و سال های اسارت او در زندان است بر می خوریم به نظر استاد شفیعی کدکنی شعر اخوان دو خصوصیت برجسته دارد: نخست زبان غنی و پر طنین و دیگر جنبهی اجتماعی شعرش که تصویرهایی از زندگی و تاریخ معاصر دارد، استاد پورنامداریان، شعر زمستان اخوان را نشانه ی رسیدن وی به استقلال در سبک نیمائی می داند، استاد غلامحسین یوسفی ویژگی ممتاز اخوان را در اکتفا نکردن به گنجینه های زبان پیشینیان و آفرینش ترکیبات تازه می داند، رضا براهنی بزرگ ترین خصیصة آثار اخوان را ناموزونی می داند، او اخوان را سراپا غرق در ناموزونی دانسته، در واقع هنرِ او بخشیدنِ مفهوم و معنی به عناصر ناموزون و حتّی عناصری است که جدا جدا نامفهومند، این مفهوم بخشیدن به عناصرِ نامفهوم و پراکنده، به واقع تعیین کنندة مشخصات اصلی جهان بینی اخوان است، سیمین بهبهانی خطوطِ کلّی و مشخّص در شعر اخوان را شامل چهار بخش شعر سیاسی سرودن او، فضا ساز و حالت آفرین بودن او، القای عواطف و حالات شدید او و تصویر ساز نبودن او دانسته است.