Abstract:
در این جستار، تعبیر رؤیای گودرز در شاهنامه از دو دیدگاه خوابگزاری سنتی و مباحث ناخوداگاه فردی و جمعی یونگ مورد بررسی قرار گرفته و با تعبیر مدنظر روایت داستانی مقایسه شده است. روش تحقیق در این مقاله، تحلیل و مقایسه است؛ یعنی در بخش خوابگزاری سنتی، تعبیر نمادهای آمده در رؤیا براساس کتابهای تعبیر خواب ایرانی و اسلامی گزارش میشود؛ اما در بخش تحلیل روانشناسی رؤیا، ابتدا با در نظر گرفتن وقایع زمان دیدن خواب و نیز رخدادهای زندگی، شخصیت و روحیات گودرز ، نمادهای رؤیای او تحلیل، و در بخش پایانی نیز شباهتهای ساختاری این رؤیا با اسطوره ها و کهن الگوها بررسی شدهاست.
در نهایت از دیدگاه تعبیر سنتی خواب، نمادهای آمده در رؤیا را منطبق با تعبیر آن در روند داستانی شاهنامه می بینیم. در بررسی ناخودآگاهی فردی، این نتیجه به دست آمد که ناآرامی خاطر و دغدغۀ گودرز برای به نتیجه رسانیدن نبردهای کین خواهی سیاوش در روان او گرهی ایجاد کرده که به دیدن چنین رؤیایی منجر شده است؛ اما این رؤیا از دیدگاه ناخودآگاهی جمعی، کهن الگوها و نیز همسویی با اساطیر کهن با چند رویکرد قابل تبیین است. این رویکردها عبارت است از: کهن الگوی قهرمان، کودک رها شده، اسطورۀ باروری و اسطورۀ آفرینش نخستین.
"Dream and dream interpretation" is a common theme between literature and psychology, the most important similarity between the two is their symbolic language. In many literary works we see the narration of dreams that have been interpreted by dream interpreters and have come true. Shahnameh isn’t an exception and dream interpretation is one of the most frequent cases in this book. In this paper, the interpretation of Goodarz's dream in Shahnameh was examined from two perspectives of traditional dream interpretation and Jung's unconscious and was compared with the interpretation of a narrative. The research method of this article is comparative analysis. In the traditional dream interpretation section, dream symbols are reported based on Iranian and Islamic dream interpretation; but in the psychological analysis section, the symbols of Goodarz's dream are analyzed regarding the events of dreaming time, life events, and his personality. In the final section, the structural similarities of this dream with myths and archetypes are examined. Finally, from the perspective of traditional interpretation of the dream, the dream symbols were in accordance with their interpretation in the Shahnameh narrative, and in examining individual unconscious, it was concluded that Goodarz's unrest and concern to end Siavash's revenge battles damaged his psyche that led to such a dream. This dream can be explained from several perspectives of collective unconscious, archetypes, and alignment with ancient myths. These approaches include the hero archetype, the abandoned child, the fertility myth, and the creation myth.
Machine summary:
روش تحقیـق در ایـن مقالـه ، تحلیـل و مقایسـه اسـت ؛ یعنـی در بخـش ٦٣ خوابگزاری سنتی، تعبیر نمادهای آمده در رؤیا براساس کتابهای تعبیر خواب ایرانی و اسـلامی گزارش میشود؛ اما در بخش تحلیل روانشناسی رؤیا، ابتدا با در نظر گرفتن وقایع زمان دیـدن خواب و نیز رخدادهای زندگی، شخصیت و روحیات گودرز ، نمادهای رؤیای او تحلیل ، و در بخش پایانی نیز شباهتهای ساختاری این رؤیا با اسطوره ها و کهن الگوها بررسی شده است .
در پی حوادثی که به دنبال کین خواهی سیاوش واقع شده بود، شبی گودرز، سروش را به خواب میبیند که او را از وجود فرزند و کینخواه حقیقی سیاوش در توران آگاه میکند و صبح روز بعد، گودرز بیدرنگ فرزند خود گیو را راهی این مأموریت پر خطر میکند: چنان دید گودرز یک شب به خواب که ابری برآمد از ایرانُ پرآب بر آن ابرِ باران خجسته سروش به گودرز گفتی که بگشای گوش ز تنگی چو خواهی که یابی رها وز این نامورُ ترکَ نر اژدها به توران یکی نامداری نواست کجا نام آن شاه ، کیخسرو است ز پشت سیاوش یکی شهریار هنرمند و از گوهر نامدار از این تخمه از گوهر کیقباد ز مادر سوی تور دارد نژاد چو آید به ایران پی فرّخش ز چرخ آنچه خواهد دهد پاسخش میان را ببندد به کین پدر کند کشور تور زیر و زبر به دریای قلزم به جوش آرد آب نخارد سر از کین افراسیاب شب و روز در جنگ بر زین بود همه ساله در جوشن کین بود ز گردان ایران و گردنکشان نیابد جز از گیو از او کس نشان چنین است فرمان گردان سپهر بدو دارد از داد گسترده مهر چو از خواب گودرز بیدار شد نیایش کنان پیش دادار شد بمالید بر خاک ریش سپید ز شاه جهان شد دلش پرامید» (نامۀ باستان / ٣/ ٢٩٤٧-٢٩٦٠) تعبیر و تفسیر رؤیای گودرز به روایت شاهنامه در رؤیاهای شاهنامه ، دوبار سروش دیده شده و تأثیر و باورمندی این دو رؤیا چنان بوده است که بینندٔە خواب به تعبیر آن هیچ نیازی ندیده و پیام این فرشته را چون وحی دریافت ، و به آن عمل کرده است .