Abstract:
بعضی از آثارند که تلفیقی از چندین گونه به شمار میآیند، تا حدی که برای داوری گونهشناسی آنها نمیتوان قاطعانه و کلی حکمی صادر کرد. مناظرالأنوار یکی از این نوع آثار است که عبدالرزاق بن محمد اسحق متخلص به یمینی شاهآبادی در آغاز قرن سیزدهم نگاشته است. اثری که اگرچه مشهور و طراز اول نیست؛ ولی نمونة بسیار خوبی برای شناخت گونة آمیغی و نیز سیر تکوین و تطور این جنس گونه در مباحث نظری گونهشناسی ادب فارسی است. پایة اصلی مناظرالانوار تاحدی ادامة اصطلاحنامهنگاریهای ادبی در وصف معشوق است. این اثر، کتاب کلیات- جزئیات، لذةالنساء ضیاء نخشبی و نیز مرآةالجمال از زیرگونة سراپا را فرایاد میآورد. از سوی دیگر نویسنده افزون بر توضیح و تفسیر برخی لغات و اصطلاحات هندی و پسندهای زیباشناسانة اهالی شبه قاره، در فصل پیوست برای غنای اثر خویش از آوردن توضیحات احوالی شاعران و نیز به مناسبت ذکر اوصاف معشوق، از نقل شواهد اشعار صنفی هم کوتاهی نکرده است. مقالة حاضر تلاش دارد تا بعد از معرفی نسخهشناسانة اثر، آن را از لحاظ گونهشناسی بررسی کند. البته آن چیزی که از این اثر به دست ما رسیده، گزینشی از رادهاکشن فیروزهحصاری است که در کتابخانة دانشگاه پنجاب لاهور با شمارة نسخة 5786 نگهداری میشود.
There are a number of literary works which are considered as a mixture of different genres to the extent that we cannot suggest a general and definite idea about their typology. Manazir al-Anvar is one of such works written in early thirteenth century by Abdulrazaq ibn Mohammad known as Yamini Shahabadi. Although this work is not much famous and high-ranked, it is a very good example for gaining knowledge about mixed genre and its history and evolution within the field of Persian genre analysis. This work continues the tradition of literary terminologies on the description of the beloved more or less. It also brings to the mind certain works like Koliat-Joziat and Lezat al-Nesa' by Zia Nakhshabi as well as Mirat al-Jamal which is categorized under Sarapa. On the other hand, in addition to explicating and interpreting some Indian words and terms and aesthetic trends of the Subcontinent, the writer has used some biographical notes on poets and also some evidence from their poems while describing the states of the beloved in the appendix section in order to enrich his work. After providing a codicological introduction of this work, this paper aims to offer a genre analysis of it and examine its writing and stylistic tradition. Of course, the only manuscript to which we have access is a selection of Radhakshen by Firooze Hesari which is held in the library of Punjab Lahore University as ms.5786
Machine summary:
٣. نسخه شناسی متأسفانه از خود مناظرالأنوار به شهادت فهرست های موجود هیچ نشـانی بـه جـا نمانـده و آن چه هست و به لطف استاد عارف نوشاهی دستیاب ما شده ، گزینش انتقادی به جا مانـده از این اثر است که بر اساس اطلاعات ترقیمۀ نسخۀ شمارۀ ٥٧٨٦ دانشگاه پنجـاب لاهـور، متعلق به نیمۀ دوم قرن سیزدهم ؛ یعنـی ١٢٥٦مقـارن ١٨٤٠ مـیلادی اسـت کـه بـه اهتمـام رادهاکشن حصارفیروزی و با خط کمالی لعل که کاتبی کم دقت و کم سـواد بـوده ، فـراهم آمده است (نوشاهی ، ١٣٩٦: ١٤٥٠-٣/١٤٤٩).
به نظر می آید نبود اوصافی چون برابری زانو و پستان و اعتدال قامـت و وزن و سـفتی عضلات و رنگ روی سفید به سرخی مایل یا سبزچهری به سرخی مایل و رطوبت اطراف دست و پای و سبک روحی و کمال ملاحت و فاصله بین دنـدان هـا و ابروهـای کشـیده و سخن رقیق و خوش آواز که در کتاب ابن کمال پاشا و به تبع رسالۀ الفیه آمده است ، ربطـی به اختصارورزی رادهاکشن نداشته باشد؛ زیرا در جواهرالأسرار هم نیامده است و شاید کـه یک منبع مشترک کهن تر دیگر برای هر دو کتاب جواهرالأسرار و مناظرالأنوار بـوده اسـت ؛ البته نظـر بـه تخصصـی بـودن لـذۀ النسـاءهـا در ایـن بـاب و از طـرف دیگـر شـعربنیانی اصطلاح نامه های ادبی و گونه های همسنگش ، اوصافی چون خوش بویی ، نرمی و ستبری به این اثر راه نیافته و به جای آن صفت بلندی و کوتاهی جزو زیبایی های معشوق آمده است .