Abstract:
آلودگی هوا، یکی از مشکلات مهم شهرهای صنعتی است. وجود کارخانجات بزرگ صنعتی، تأسیسات اداری و صنعتی، شرکت مناطق نفتخیز جنوب، شرکت ملی حفاری ایران، لوله سازی، و... اهواز را به یکی از مراکز مهم صنعتی و آلودۀ ایران تبدیل کرده است. تماس با میکروارگانیسم های هوای آزاد با دامنۀ وسیعی از آثار مضر بر سلامتی باعث می شود. این پژوهش با هدف تاثیر صنایع نفت بر آلودگی هوا و مکانیابی بهینۀ آن با رویکرد زیستمحیطی در کلانشهر اهواز صورت گرفت. در این تحقیق برای بررسی پراکنش آلاینده هایSOx ،NOx ، CO از نرم افزار SCREEN3 استفاده و داده ها مورد بررسی شد. در این پژوهش با توجه به نظر کارشناسان، معیارهای اصلی شامل اقلیم، عوامل طبیعی، عوامل زیست محیطی، عوامل اقتصادی و اجتماعی مشخص شد. پس از محاسبۀ وزنها بر اساس مدل AHP و تهیۀ لایههای اطلاعاتی، از قابلیت های نرم افزار GIS به منظور تلفیق و هم پوشانی نقشه ها استفاده شد، و در نهایت نقشۀ مکانیابی بهینۀ صنایع نفت با رویکرد زیست محیطی در کلانشهر اهواز تهیۀ شد. طبق نتایج به دست آمده باید حداقل تا فاصلۀ 5000 متری که مقدار غلظت قابل توجه است هیچگونه فعالیتی مبنی بر سکونت وجود نداشته باشد. یعنی در این فاصله موجودات زنده و غیرزنده بیشترین آسیب را خواهند دید. مناطق کاملاً مناسب برای استقرار مکانهای بهینۀ صنایع نفت در قسمت غرب، جنوب، جنوب غربی و قسمت هایی از شرق و شمال منطقه مورد مطالعه قرار گرفت.
Air pollution is one of the most important problems of industrial cities. The existence of large industrial factories, official and industrial facilities, National Iranian South Oil Company, National Iranian Drilling Company, etc., have turned Ahvaz to one of the main industrial centers and one of the most polluted cities of Iran. Coming into contact with airborne microorganisms is related to a host of negative effects on the human health. This study was carried out to find out the effect of oil industries on air pollution and its optimal locating through the environmental approach in Ahvaz metropolis. In this study, SCREEN3 software was used to find out and analyze the distribution of Sox, NOx, and CO pollutants. Based on expert opinion, the main criteria were determined as climatic, natural, environmental, and economic factors. After calculating weights through the AHP model and attaining the information layers, the GIS software capabilities to combine and overlap the maps were used. This led to a map depicting the optimal location of oil industries congruent with the environmental approach in Ahvaz metropolis. According to the obtained results, there should be no residence-based activity in at least 5000 meters distance from the oil industries, where air pollutants have a considerable density. That is to say, within this distance, the animate and inanimate creatures will be damaged the most. The most optimal areas for the establishment of oil industry facilities are located on the west, south, southwest, and parts of east and north of the area under study.
Machine summary:
پـس از محاسبۀ وزن ها بر اساس مدل AHP و تهيۀ لايه هاي اطلاعاتي ، از قابليت هاي نرم افزار GIS به منظور تلفيق و هم پوشاني نقشه هـا استفاده شد، و در نهايت نقشۀ مکان يابي بهينۀ صنايع نفت با رويکرد زيست محيطي در کلان شهر اهواز تهيۀ شد.
سـؤال اصـلي اين پژوهش اين است که کدام گاز بيشترين سهم و ميزان غلظت را در آلودگي هواي شـهر اهـواز دارد؟ در مکان يابي بهينۀ صنايع نفت در شهر اهواز کدام معيارها بيشترين تاثير را دارند؟ پيشينۀ نظري پژوهش بررسي و پژوهش دربارة شرايط اقليمي نيز اهميت خاصي براي مکان يابي و پايه گذاري صـنايع در نواحي مسکوني دارد؛ به ويژه ، در مناطق بادخيز، محل استقرار صنايع مي بايد به گونه اي باشـد کـه نتواند مناطق مسکوني مجاور را با آلاينده هايي نظير دود، خاکسـتر، و ديگـر بازمانـده هـاي صـنايع آلوده سازد.
پس از محاسبۀ وزن ها بر اساس مدل AHP و تهيۀ لايـه هاي اطلاعاتي، از قابليت هاي نرم افزار GIS به منظور تلفيق و هم پوشاني نقشه ها استفاده شد، و در نهايت نقشۀ مکان يابي بهينۀ صنايع نفت با رويکرد زيست محيطي در کلان شهر اهواز تهيه شد.
I. تعيين ضريب اهميت معيارها، زيرمعيارها و گزينه ها در اين مرحله از پژوهش ، پس از شناسايي معيارها و شاخص هاي مؤثر در مکـان يـابي بهينـۀ صـنايع نفت با رويکرد زيست محيطي در کلان شهر اهواز، هر يک از عوامل يـاد شـده بـا اسـتفاده از فراينـد تحليل سلسله مراتبي AHP با نرم افزار Expert Choice٢٠٠٠ و با تکميل پرسشنامه توسط کارشناسان و استادان و مسئولان امر اين شاخص ها وزن دهي و اولويت بندي شده اند.