Abstract:
علیرغم نصّ دو ماده 1108 و 1130 قانون مدنی که صدق ترک معاضدت را به عنوان تخلّف دارای ضمانت اجرا با تردید مواجه میسازد، تکلیف معاضدت زوجین؛ منطوقِ ماده 1104 هرگونه تردید در این باب را زائل نموده است. البته ماهیت این تکلیف در میان دکترین حقوق مورد مناقشه واقع گردیدهاست؛ چنانچه برخی آن را صرفاً اخلاقی و گروهی نیز حقوقی میدانند، اما نگارندگان این مقاله با فحص در منابع فقهی و حقوقی و با روشی توصیفی-تحلیلی و رویکرد به رویه قضایی، قائل به نظریه سوم یعنی ماهیت دوگانه ماده مذکور میباشند. بنابراین در مصادیق نازل، یک قاعده اخلاقی صرف و در نتیجه دارای ضمانت اجرای اخلاقی است و در سطح عالیتر علاوه بر آنکه یک قاعده اخلاقی میباشد، یک قاعده حقوقی تمام عیار نیز تلقی میگردد که با ملاک نشوز زن یا مرد در کلام فقها نیز همپوشانی خواهد داشت. ملاک تشخیص مصادیق سطوح، عرف است که در صورت بروز اختلاف، این مهم به نظر محاکم رسیدگیکنندهی ماهوی به دعاوی موکول میشود؛ در نتیجه، ضمانت اجراهای درخور و مختلفی از فقه و حقوق البته به پیروی از دیدگاه پویای فقه نظامساز را دربر خواهد داشت.
Despite the text of articles 1108 and 1130 in the civil law, which made some doubts in considering the truth and validity of leaving the cooperation as an infraction with a capable of performance, the duty of cooperation between couples mentioned in article 1104 vanished all doubts. Hence, the nature of this duty has been disputed among the doctrine of law; as some know it ethical while some other count it juridical. However, the authors of this paper, by examining the jurisprudential and juridical sources and by descriptive-analytical method and the approach to the judicial procedure, believe in the third view that is the bilateral essence of ethical-juridical for the mentioned article. Therefore, in the low-level cases, this is a mere ethical rule and has the guarantee of moral implementation, and on the higher-level ones, , in addition to being the ethnical rule, it would be considered as a full- fledge juridical rule which overlaps the Noshuz ( disobedience of woman or man) criteria in point of view of jurists. The criterion on distinguishing the forenamed levels is custom and if any conflict happens, the verdict of substantive courts would be applied. Subsequently this verdict includes the various and appropriate implementations guarantee according to the jurisprudence and law and by following the dynamic and organized jurisprudence view.
Machine summary:
1. پیشینه هرچند پیرامون مسئلة مهم معاضدت زوجین در تشیید مبانی خانواده، که تکلیفی مقرر در مادة 1104 قانون مدنی میباشد، در مکتوبات حقوقی قلمفرسایی شده و بهطور کلی دو نظریه در باب اخلاقی یا حقوقی بودن آن بیان گردیده است، چنانکه میتوان بهعنوان نمونه به کتبی همانند «حقوق مدنی خانواده» تألیف حسن امامی، «شروط ضمن عقد نکاح» به قلم فاطمه بداغی، «حقوق مدنی خانواده» به نویسندگی ناصر کاتوزیان، «تحلیل فقهی حقوق خانواده» اثر مصطفی محقق داماد، «شرح قانون مدنی» نگاشتة علی حائری شاهباغ و مقالهای با عنوان «تطوّرات مفهوم نشوز در ادوار مختلف فقه شیعه» نوشتة مریم احمدیه و محمد اسحاقی اشاره نمود، لیکن نوآوری مقالة پیشِ رو با توجه به این مهم که صرف حقوقی دانستن این مسئله در نهاد خانواده باعث انحراف بیشتر از مبانی آن و صرف اخلاقی دانستن آن موجب اجحاف در حقوق زوجین میگردد، طرح و پذیرش نظریة سومی است که در آن، ماهیت این مادة قانونی تلفیقی از اخلاقی و حقوقی است؛ بدین صورت که در سطح نازلتر، حائز بار اخلاقی صرف و در سطوح عالیتر، حائز بار حقوقی و در پی آن ضمانتاجرایی متناسب میباشد.