Abstract:
فقه مشتمل بر قواعد کلی و احکام جزئی زیادی است که در حل مسائل زیست محیطی کارآیی
دارند. از قبیل قاعده ولایت فقیه ، حکم حکومتی، لاضرر، اتلاف ، اسراف ، افساد، مصلحت و...
در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی وظایف حکومت اسلامی در حفظ محیط
زیست از آلودگی و حفظ منابع آن از نابودی و ترسیم سیاست های زیست محیطی و توسعه ای و
تهیه طرح ها و برنامه ها و تلاش های عملی در راه محیط زیستی سالم از نگاه فقه مورد بررسی
قرار گرفته است . دست آورد پژوهش اثبات میکند که انجام وظایف فوق از اختیارات ولی فقیه
در حکومت اسلامی است . ولی فقیه برای حفظ و توسعه محیط زیست بر اساس مصلحت
جامعه و با استفاده از قواعد فقهی و احکام حکومتی می تواند وظایف فوق را در دستور کار
دولتمردان و مجریان قرار دهد. حکومت اسلامی میتواند برای تنبیه و اصلاح مخالفت کنندگان
با قوانین و مقررات زیست محیطی، مجازات های مناسب و بازدارنده تعیین کند. بستن معاهدات
بین المللی زیست محیطی و اجرای آن ها نیز از وظایف حکومت است . امروزه ، کنوانسیون های
مختلفی درزمینۀ محیط زیست وجود دارد که هدف آن ها الزام دول متعاهد به همکاری بین المللی
به منظور حفاظت محیط زیست میباشد. طبق صریح آیات قرآن حکومت باید به تعهدات و
پیمان ها پایبند باشد؛ خداوند در قران بر اجرای پیمان ها تاکید فراوان نموده است . قرآن از
قراردادها به عنوان پیمان خدا یاد نموده و متعاهدین را یادآور میشود که با عقد پیمان ، گویی
باخدا قرارداد نموده اند و پیمان خدا نیز مورد بازخواست خواهد بود.
یتضمن الفقه قواعد کلیه واحکاما جزيیه کثیره یمکن لها ان تدخل فی حل المسايل
البیيیه؛ من قبیل قاعده ولایه الفقیه ، حکم الحاکم ، لا ضرر، الاتلاف ، الاسراف ، الافساد،
المصلحه، وغیرها... وقد تناولنا فی هذا البحث ، من خلال اعتماد المنهج التوصیفی والتحلیلی،
نظره الفقه الی واجبات الحکومه الاسلامیه فی حفظ البیيه من التلوث وحفظ مواردها الطبیعیه،
وکذلک واجباتها فی وضع السیاسات البیيیه والتطویریه، واعداد الخطط والبرامج والجهود
مقالات العملیه فی سبیل الوصول الی بیيه سلیمه، حیث توصل البحث الی اثبات ان اداء الواجبات
المذکوره هی من صلاحیات الولی الفقیه فی الحکومه الاسلامیه. والولی الفقیه یمکنه ، من اجل
الحفاظ علی البیيه وتطویرها بما فیه مصلحه المجتمع ، وبالاعتماد علی القواعد الفقهیه
والاحکام الحکومیه؛ یمکنه ان یدرج الواجبات المذکوره ضمن قايمه اعمال رجال الدوله
وسلطاتها التنفیذیه، کما یمکن للحکومه الاسلامیه ان تحدد عقوبات مناسبه ورادعه من اجل
معاقبه واصلاح المخالفین للقوانین والاحکام البیيیه. کما ان عقد المعاهدات البیيیه الدولیه
وتنفیذها هی ایضا من واجبات الحکومه. والیوم هناک اتفاقیات مختلفه فی مجال البیيه هدفها
الزام الدول المتعاهده بالتعاون الدولی فی سبیل الحفاظ علی البیيه. وطبقا لصریح ایات القران ،
فعلی الحکومه ان تلتزم بتعهداتها ومواثیقها؛ اذ قد ورد فی القران الکریم تاکیدات کثیره منه
تعالی علی الوفاء بالعهود، کما یعبر القران عن العقود بانها عهد مع الله ، ویذکر المتعاهدین بانهم
حینما یجرون العقود فکانهم یجرونها مع الله تعالی، وعهد الله سیکون مسوولا عنه .
Machine summary:
حـل بحـران محـيط زيست که از چالش هاي بزرگ جهاني روزگار ما است ، تنها و تنها درگرو مشـارکت گسـترده مردمي است و براي به صحنه آوردن مردم راهي جز اقدامات همه جانبه فرهنگي وعلمـي فـرا روي ما نيست و همان طور که سازمان هاي بين المللي و بسياري از کشورها نيز به درسـتي درک کرده اند، آموزه هاي ديني به عنوان بخش بزرگي از فرهنگ ميتواند تأثير به سزايي در رسيدن به اين مقصود داشته باشد؛ پژوهش مسـتند و مـتقن دربـاره راهکارهـاي فقهـي حـل معضـلات زيست محيطي و عرضه اين آموزه ها به قلم استوار ضمن نشان دادن حقانيت اسلام ، توانايي اين دين خاتم را در حل معضلات نمايان مي سازد.
مشکل محيط زيست از مواردي است که به معضل جهاني و فراگير تبديل شـده و هـرروز ابعاد بيشتر و پيچيده تري پيدا ميکند، به طوريکه امروزه تقريبا دامنه همه علوم را فراگرفته و در حوزه هاي مختلف جاي پا گشوده است ، زيرا محيط زيست از جوانب مختلف مورد تهديـد و تخريب قرارگرفته و اموري چون جمعيت ، صنعت و تکنولوژي، مصرف گرايي، شهرنشـيني و ده ها عامل ريزودرشت ديگر، مشکلات متعدد براي بشر به وجود آورده است که حل آن ها يـا اختياحراکت وموت ماسسؤللايمت يهاي دست کم کاستن از آلام آن و قطع روند مخرب و فزاينده اش نيازمنـد مسـاعدت دانشـمندان و دمححيل ط مزعيسضتلايت متخصصان رشته هاي گوناگون علوم است (ناصري، ١٣٩١: ٣٥).