Abstract:
گسترش شهرنشینی، افزایش بیرویه ساختوساز، تراکم جمعیت و کمبود فضای سکونت، میتواند موجبات ورود زیانهای همسایگی را فراهم آورد.در همه نظامهای حقوقی، زیاندیده تحت شرایطی میتواند جهت مطالبه این خسارات، اقامه دعوی نماید. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به دنبال یافتن پاسخ این سؤال هستیم که مبنا و شرایط مسئولیت مدنی ناشی از آسیبهای همسایگی در سه نظام حقوقی ایران، انگلستان و مصر چیست؟ در حقوق ایران تنها ماده قانونی مربوط به املاک مجاور، ماده 132 قانون مدنی است. لیکن در قانون مدنی مصر، موادی به این مهم اختصاص داده شده و رویه قضایی انگلستان نیز در این خصوص دربردارنده آراء متعددی است. نتایج این تحقیق ما را بدینسمت رهنمون میسازد که مبنای این مسئولیت در حقوق ایران «قابلیت استناد»، و در حقوق مصر «تقصیر» است. آراء محاکم انگلستان در این زمینه به «مسئولیت محض» تمایل دارد. در همه نظامهای حقوقیِ مورد مطالعه، برای تحقق مسئولیت، تصرفات خوانده باید «نامتعارف»، «مستمر یا مکرر» و در «مجاورت» خواهان باشد؛ هرچند که تفاوتهایی که در خصوص نحوه اعمال این شرایط دیده میشود.
The growth of urbanization and immethodical structure and high density and living space shortages can cause damages for neighbors. In all legal systems, under certain circumstances a victim can sue a claim for damages to be compensated. This paper with analytic-descriptive method is to find an answer to this problem what the base and provisions of civil liability originated from neighborhood damages are in three legal systems: Iranian, Egyptian and English. In the Iranian legal system the only legal article related to adjacent lands is Article 132 of the civil code. But in Egyptian law system some articles have been issued for this important thing and also English precedent in this case encompasses different opinions. The result shows that the base of this liability in the Iranian law system is opposability and in the Egyptian law is fault. English court judgments in this ground incline to strict liability. In all examined legal systems for the realization of liability defendant’s acts should be unreasonable, frequent and ongoing and in adjacency of the complainant although it is seen varieties about how to enforce these conditions.
Machine summary:
برخی نیز چنین استدلال نمودهاند که با توجه به امتنانی بودن قاعده لاضرر، در جایی که ضرری به مالک وارد شود، اعمال لاضرر خلاف امتنان بوده و در نتیجه قاعده تسلیط اجرا میشود (حسینی سیستانی، 1414: 332) و یا بیان شده است که در شریعت، ضرر رسانیدن به غیر، زمانی نفی شده که ضرری به خود مالک نرسد و یا موجب تحمیل حرج و مشقتی بر او نباشد، واِلّا خود مالک اولی خواهد بود به دفع ضرر از خود (قمی، 1371: 1/50؛ موسوی خمینی، 1410: 1/66).
به اعتقاد این دسته از فقها، از میان فروعات مربوط به همسایگی تنها دو حالت بدون اختلاف میباشد: نخست موردی که مالک در استفاده از ملک خود، از میزان نیاز تجاوز ننموده و علم یا ظن به ورود ضرر هم ندارد که در این صورت، ضمانی بر مالک نیست و حتی بر آن ادعای اجماع شده است (عاملی جبعی، 1417: 12/166؛ نجفی، 1367: 37/59)؛ مورد دوم اینکه مالک بیش از مقدار نیاز استفاده کرده و علم یا گمان به ورود زیان به همسایه نیز دارد که در این صورت نیز اختلافی در حرمت و ضمان وجود ندارد (محقق سبزواری، 1423: 1/636؛ فاطمی، 1376: 234).
مبنای مسئولیت ناشی از همسایگی در حقوق ایران برای تعیین مبنای مسئولیت مدنی ناشی از آسیبهای همسایگی در حقوق ایران، باید به این سؤال پاسخ داد که فقها و حقوقدانان به کدام دلیل، مالک را در مقابل همسایه مسئول قرار دادهاند؟ فقها معتقدند که ملاک ضمان در اینجا، عدم مشروعیت تصرفات مالک نیست؛ بلکه آنچه اهمیت دارد، صحت استناد ضرر به شخص است (موسوی خویی، 1429: 2/156؛ طباطبایی قمی، 1426: 9/149؛ کاشفالغطاء، 1361: 3/9 و 48؛ ایروانی، 1432: 1/167؛ عراقی، 1418: 185ـ187؛ صدر، 1408: 4/632).