Abstract:
یعدّ الخطاب القرآنی رسالة تحمل فی داخلها غایة خطابیة یوجهها المرسل الی المرسل الیه لهدف استراتیجی هو التواصل، فالقرآن الکریم رسالة من الله تعالی انزلها علی رسوله محمد (ص) لیبلّغها الی امتّه؛ ومن بین ما جاء فی تلک الرسالة قصص الانبیاء والمرسلین وما تعرضوا له من قبل اممهم، والحجج التی ایّدهم الله بها؛ وذلک لاخذ العبرة والموعظة من الامم السابقة، هذا ما یستدعی استراتیجیة خطابیة تواصلیة قائمة علی السیاق وطرفی العملیة التواصلیة (المتکلم/المتلقی)، وبذلک یکون النص القرآنی نصا تداولیا بامتیاز، ذلک لانّ التداولیة هی دراسة المنجز اللغوی اثناء الاستعمال؛ ای دراسة اللغة عند استعمالها فی الطبقات المقامیة المختلفة باعتبارها کلاما موجها من المخاطب الی المتلقی بلفظ محدد فی مقام محدد لتحقیق غرض تواصلی. تهدف هذه الدراسة الی تبیان البعد التواصلی والتداولی فی القصص القرآنی، باستخدام المقاربة التداولیة للخطاب القرآنی، والتی ترکّز اهتمامها علی امرین هما: الخطاب ضمن السیاق الذی ورد فیه، والدور التواصلی الذی یودیه کلّ من المرسل والمرسل الیه اثناء العملیة التواصلیة، وذلک من خلال رصد آلیات المقاربة التداولیة "کالحجاج والاستلزام الحواری والافعال الکلامیة والحوار" وغیرها الموجودة فی القصص القرآنیة، بحیث تسلّط هذه الورقة البحثیة الضوء علی قصة یوسف، وذلک من خلال السیاق الذی یقوم اساسا علی الغرض والمقصود الذی یرید المخاطب ایصاله، اضافة الی انسجام واتساق الکلام وجریانه علی اسلوب واحد، کما یهتم بالظروف المحیطة بالعملیة التواصلیة واحوال المخاطبین فیها؛ نجد هذه العناصر مجتمعة فی القصص القرآنی.
گفتمان قرانی پیامی است که در درون خود هدفی گفتمانی دارد که فرستنده ان را برای هدف راهبردی ارتباط به مخاطب هدایت می کند. قران کریم پیامی از جانب خداوند متعال است که بر رسولش محمد(ص) نازل کرده است تا ان را به امت خود برساند؛ از جمله ان چه در قران امده است، داستان انبیا و رسولان و انچه امت هایشان در معرض ان قرار گرفتند، تا سبب پند پذیری و عبرت اموزی باشد. این امر مستلزم یک راهبرد ارتباطی گفتمانی مبتنی بر زمینه و دو طرف فرایند ارتباطی (گوینده/گیرنده) است و بنابراین متن قران کاملا یک متن عملگرا است، زیرا رویگرد عملگرا به زبان، عبارت است از بررسی کلام در حین ارايه به گیرنده؛ یعنی مطالعه زبان زمانی که در مقامات متفاوت به عنوان یک سخنرانی از مخاطب به گیرنده با عبارتی خاص در مکانی خاص برای رسیدن به هدف ارتباطی استفاده می شود. این پژوهش با هدف تبیین بعد ارتباطی و عملگرا در داستان ها و گفتمان قرانی به بررسی داستان یوسف پیامبر میپردازد و بر دو نکته تمرکز دارد: گفتمان در خلال بافتی که در ان به کار رفته است و تعیین نقش فرستنده و مخاطب در فرایند ارتباطی، با تکیه بر مکانیزم عملگرایانه در کلام از قبیل: حجاج، افعال کلامی، گفتوگو و سایر موارد موجود در داستان های قرانی.
The Quranic discourse is a message that carries within it a rhetorical purpose that the sender directs to the addressee for a strategic goal of “communication.” The Holy Quran is a message from God Almighty that He revealed to his Messenger, “Muhammad,” (PBUH), to convey it to his nation; Among what was mentioned in that letter are the stories of the prophets and messengers and what they were exposed to by their nations, and the arguments that God supported them with; in order to take the lesson and exhortation from the previous nations, this calls for a communicative discursive strategy based on the context and the two sides of the communicative process (the speaker/ receiver). Thus, the Quranic text is a pragmatic text par excellence, because pragmatics is the study of the linguistic achievement during use; that is, the study of language when it is used in different maqam classes as a speech directed from the addresser to the recipient with a specific wording in a specific place to achieve a communicative purpose. For this purpose, this study aims to show the communicative and pragmatic dimension in the Quranic stories, by using the deliberative approach to the Quranic discourse, which focuses its attention on two matters: the discourse within the context in which it is mentioned, and the communicative role played by both the sender and the addressee during the communicative process, and that By monitoring the mechanisms of the deliberative approach, "such as pilgrims, dialogue imperative, verbal acts, dialogue" and others... that are found in the Quranic stories, so that this research paper sheds light on the story of Joseph ; and that is through the context, which is based mainly on the purpose which addresser wants to communicate, in addition to the harmony and consistency of speech and its flow, and it is also concerned with the circumstances surrounding the communicative process and the conditions of the addressees in it.