Abstract:
روشهای تربیت دو بخش مهم از ساختار هر مکتب تربیتی است. اسلام بهعنوان آخرین و جامعترین دین، حاوی مجموعه معارف و آموزههای لازم و کافی برای صورتبندی یک مکتب تربیتی کامل و جامع است؛ گواینکه صورتبندی علمی آن هنوز آنگونه که بایسته مینماید، صورت نگرفته است. برخی از مخالفان اسلام با استناد به یکی از روشهای تربیتی قرآن؛ یعنی روش انذار و تبشیر، ادعا میکنند که روش اصلی و یگانه تربیتی اسلام ترساندن و تطمیع کردن انسانها از دوران کودکی و مبتنی بر نوعی روانشناسی حیوانی است که آزادی، کرامت و شخصیت انسان را نادیده میگیرد. در مقاله حاضر با بررسی اجمالی روشهای تربیتی اسلام و تبیین اصول و روشهای تربیتی آن در ارتباط با مسائل کودک و نوجوان و ارائه تبیین اجمالی از راهبردهای تربیتی توصیهشده از سوی پیشوایان دین برای سه مقطع هفت ساله، به شبهه حاضر پاسخ گفتهایم. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و روش جمعآوری اطلاعات، کتابخانهای است.
Machine summary:
تعلیم و تربیت اخلاقی یکی از ارکان همۀ ادیان الهی و از جمله دین اسلام است؛ این امر آنچنان مهم تلقی شده که حتی در سخنی منسوب به پیامبر(، هدف از بعثت ایشان، اتمام اخلاق متعالی معرفی شده است (مجلسی، 1404ق، ج16، ص210).
با وجود آیات، احادیث و گزارشهای فراوان اخلاقی در متون دینی اسلام، متاسفانه دانش تعلیم و تربیت اخلاقی اسلامی هنوز آنگونه که شایسته است، بهصورت منسجم، تئوریک و منظم سامان نگرفته است و این خود علل و عوامل گوناگون فرهنگی، سیاسی و اجتماعی دارد.
مضاف بر اینکه حتی مرور گذرا در معارف و آموزههای اسلامی نشان میدهد که روش انذار و تبشیر دو روش از روشهای چندگانه تربیتی اسلام است و روشهای تربیت اسلامی، به این دو، محدود و منحصر نیست (صادق زاده و بناهان، 1391، ص10).
بنابراین در دورۀ کودکی استفاده از مفاهیم غیرمادی مثل جهنم و بهشت برای تدبیر رفتارهای کودک مناسب نیست و در هیچ گزارۀ معتبر دینی هم به این امر توصیه یا فرمان داده نشده است.
به صورت طبیعی وقتی دورۀ هفت ساله اول، «دورۀ بازی» نام داده شد و توصیه شد که کودک رها شده تا بازی کند، آموزش مفاهیم بهشت و جهنم و راهبرد تربیتی ترساندن در این دوره جایگاهی ندارد.
3. بررسی آیات و روایات دینی نشان میدهد که در هیچ گزارۀ معتبر دینی به والدین توصیه نشده است که کودکان خود را با ابزار ترساندن از جهنم و طمع به بهشت، به اخلاق خوب وادار کنند.