Abstract:
ضربالمثل گونهای از بیان کوتاه و مشهور است که در خود قصّهای یا رخدادی عبرتآموز دارد. برای شناخت تاریخی فرهنگ و آداب یک ملّت، ضربالمثلها مقولههایی اساسی و مدارکی دارای ارزش جدّیاند. بسیاری از ضربالمثلها، علاوه بر آن که تصویرهایی واقعی از زندگی مردم را در بر دارند نشان دهندة تاثیر و تاثّر فرهنگ اقوام مختلفاند. در این میان، تاثیر یا اثر گذاری دو فرهنگ عربی و ایرانی بر یکدیگر و تاثر یا اثر پذیری آنها از یکدیگر به علل و انگیزههای زیادی مانند همجواری و روابط تجاری، گردن نهادن ایرانیان به دین اسلام و تسلّط عرب بر بخشهای زیادی از ایران، غیر قابل انکار است. در پژوهش حاضر، چند ضربالمثل نسبتا مشهور از ضرب المثلهای فارسی و عربی انتخاب شده و مضامین، منشا و وجوه افتراق و اشتراک آنها مورد بررسی قرار گرفته است.
Machine summary:
در پژوهش حاضر، چند ضربالمثل نسبتاً مشهور از ضرب المثلهاي فارسي و عربي انتخاب شده و مضامين، منشأ و وجوه افتراق و اشتراك آنها مورد بررسي قرار گرفته است.
به ديگر سخن، اگر كنايات و كلمات قصار در بين مردم به صورت مثل، رايج شده باشد، ضربالمثل است و در غير اين صورت، از حوزة امثال خارج ميشوند؛ چنان كه علاّمه دهخدا بسياري از ابيات، كلمات قصار، سخنان مشهور بزرگان و كنايات را در رديف امثال ثبت كرده است.
6- بحث و بررسي 6-1- ضربالمثلهاي فارسي 6-1-1- در ضربالمثل «شتر را به نمك داغ ميكنند»؛ حوزة مبدأ، حيواني به نام شتر است كه از ديرباز در تعامل با بشر به ويژه بيابان نشينان قرار دارد و عرب بيابانگرد آن را سفينة الصحراء ميخواند.
ك به دهخدا، 1379، 4: 2038) 6-1-4- در ضربالمثل «پادشاه ميماند و كفشهاي من»؛ حوزة مبدأ، ابزار است و در اين ضربالمثل، ابزار، كفش يا پايافزار است كه بشر براي صيانت از پاهاي خود آن را تدارك ديده است.
داستاني كه براي اين ضربالمثل گفته ميشود با افسانه درآميخته و در درستي آن بايد شكّ كرد ولي هرچه باشد نشان از ارتباط عميق فرهنگ ايران و عرب است.
(همان: 84) 6-2-4- در ضربالمثل «بَيْنَهُمْ عِطْرُ مَنْشِمٍ» حوزة مبدأ، جنگ و ابزار و فرهنگ و عادت عامّة عرب است؛ «گويي عرب را رسم اين بود كه پيش از رفتن به ميدان جنگ، بوي خوش استعمال ميكردند.
(همان: 250) 6-2-10- در ضرب المثل «وافَقَ شَنٌّ طَبْقَهُ» حوزة مبدأ، عادت ارزشمند اجتماعي يعني ازدواج است و ضربالمثل براي كُفو بودن دو چيز به كار برده ميشود.