Abstract:
از احکام مسلّم در شریعت اسلام ثبوت عدّه برای زن در حالات مختلفی از قبیل وفات شوهر، طلاق دادن شوهر، آمیزش اشتباهی و.. میباشد که برای این حکم اسلامی حکمتهای متعددی از قبیل جلوگیری از اختلاط و اشتباه نسب، ارج نهادن به نسب صحیح، کرامت زن و.. بیان شده است. در اکثر موارد ثبوت عدّه بر زن متفرّع بر رابطه زناشویی و مقاربت میباشد ولی امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی در حوزه مباحث پزشکی و به وجود آمدن روشهای نوین باروری از طریق تلقیح مصنوعی و با تزریق اسپرم و تخمک و بدون هیچ گونه مقاربت و نزدیکی امکان بارداری زن فراهم گردیده است و لذا فقه اسلامی با این سوال مواجه گردیده که در موارد تلقیح مصنوعی نیز میتوان حکم به ثبوت عدّه بر زن نمود یا خیر؟ این پژوهش به دنبال پاسخ مستدل فقهی نسبت به حکم ثبوت عدّه نسبت به زن شوهردار در تلقیح مصنوعی میباشد که پس از پرداختن به مباحث استدلالی و اجتهادی و بررسی دیدگاه فقیهان به این نتیجه رسیده است که افراغ منی در رحم زن به روشهای جدید تلقیح مصنوعی نیز موجب ثبوت عدّه بر زن خواهد شد و مقاربت و نزدیکی برای حکم به ثبوت عده موضوعیت نداشته، لذا در صورت تزریق اسپرم به زن شوهردار به جهت تلقیح مصنوعی عدّه ثابت شده و این زن به تفصیلی که خواهد آمد باید از استمتاعات جنسی نسبت به شوهر خود اجتناب نماید.
One of the certain rulings in Islamic shari’ah is the proof of ‘iddah (waiting period) for a woman in various situations such as the death of her husband, divorce from her husband, and intercourse by mistake. For this Islamic ruling, many philosophies have been expressed, such as preventing mixing and mistaking lineage, honouring the right lineage, and the dignity of the woman. In most cases, the proven of ‘iddah for a woman depends on marital relationship and sexual intercourse. But today, with the advancement of science and technology in medical issues and the emergence of new reproductive methods through artificial insemination, and sperm and egg injection without any sexual intercourse, it is possible for a woman to become pregnant. Therefore, Islamic jurisprudence has faced the question that, is the ‘iddah proven for the woman in cases of artificial insemination or not. This research is looking for a jurisprudential well-reasoned answer about the ruling on the proof of ‘iddah of couples in different methods of artificial insemination, which after dealing with argumentative and ijtihadi issues and examining the views of jurists, it has been concluded that the “evacuation of semen” in the woman’s womb with new methods of artificial insemination is also proven the ‘iddah for the woman, and sexual intercourse are not relevant for the ruling to prove the ‘iddah. Consequently, in the case of sperm injection to a single woman or a married woman, it is proven the ‘iddah for artificial insemination, and this woman should avoid sexual pleasures as will be detailed later.
Machine summary:
بنابراین میتوان با زن زانی قبل از عده نگه داشتن ازدواج کرد (خوانساری، 1405ق، 3/301؛ یزدی، 1414ق، 1/105؛ سبزواری، 1413ق، 24/103)، ولی در مباحث تلقیح مصنوعیِ محققشده که بر اهدای اسپرم اجنبی عنوان زنا محقق نیست (سیستانی، 2004م، 416؛ مرتضوی، 1398، 218) و قوام تحقق زنا به مقاربت و نزدیکی است (نجفی، 1404ق، 41/258)، مسئلۀ مورد بحث شبیه باب «وطی به شبهه» میشود که در آنجا فقها فتوا دادهاند اگر زن شوهرداری مورد وطی به شبهه واقع شد، باید از شوهر خود عده نگه دارد و از او اجتناب کند.
2. صورت دوم: زن غیرمتزوجه و مجرد اگر زن خلیّه (مجرد) با اسپرم مرد بیگانه تلقیح شود و اسپرم اجنبی به رحم او تزریق بشود، آیا بر این زن عده واجب میشود و ازدواج کردن این زن بعد از انقضای عده خواهد بود یا خیر؟ نظیر این فرع را فقها در بحث وطی به شبهه مطرح کردهاند که اگر زن بیشوهر مورد وطی به شبهه قرار گیرد باید عده نگه دارد یا نه؟ سید محمدکاظم یزدی در مسئلۀ پنجم تکملة العروة میگوید: اگر زن مجرد مورد وطی به شبهه قرار بگیرد، نسبتبه شخص وطیکننده عده لازم نیست و میتواند قبل از انقضای عده با او ازدواج کند، اما نسبتبه دیگران، از شهید در مسالک نقل شدهاست که ازدواج با دیگران جایز است، گرچه مقاربت و نزدیکی با او تا پایان زمان عده جایز نیست، ولی اقوی این است که ازدواج با دیگری تا پایان عده جایز نیست، زیرا اصل عدم تأثیر عقد است و اطلاق روایات میگوید نکاح در زمان عده جایز نیست (یزدی، 1414ق، 1/106).