Abstract:
مدح به عنوان یکی از ابزارهای شعری مهم برای ستایش ممدوح به شمار میآید و شاعر از طریق آن با بیان ویژگیها و صفات خاص یک شخص یا یک قوم، به تمجید و نکوداشت آنان میپردازد. از آنجا که مدح علوی یکی از انواع مدایح است و رویکرد آن، شناخت فضیلتهای اهل بیت، بهویژه مولای متقیان امام علی(ع) بودهاست، آیا میتوان مدح علوی را زمینهساز شکوفایی مدح در زبان فارسی و عربی دانست؟ مدح علوی در چه صورت مقبولیت بیشتری مییابد؟ دو شاعر مدیحهسرای اهل بیت، ناصرخسرو و دیکالجن حمصی از کدام دسته شاعران برای استحکام شعر مدحی به شمار میآیند؟ به نظر میرسد که انعکاس مسایل مختلف در باب مدح علوی در دو ادبیات فارسی و عربی نزد ناقدان بسیار مورد توجه قرار گرفتهاست. از این رو، لازم است که که درونمایههای اشعار مدحی دو شاعر ارزیابی شود تا جایگاه هر یک برای خواننده روشن گردد. لذا پژوهشگران برآنند که ضمن واکاوی درونمایههای مدح علوی در شعر دو شاعر، به بررسی چگونگی هدف و غایت آن دو در مدح علوی بپردازند و به نتایج پذیرفتنی در برآیند پژوهش برسند.
Machine summary:
آيا مي توان مدح علوي را زمينه ساز شکوفايي مدح در زبان فارسي و عربي دانست ؟ مدح علوي در چه صـورت مقبوليـت بيشـتري مـي يابـد؟ دو شـاعر مديحه سراي اهل بيت ، ناصرخسرو و ديک الجن حمصي از کدام دسته شاعران براي اسـتحکام شـعر مدحي به شمار مي آيند؟ به نظر مي رسد که انعکاس مسائل مختلف در باب مدح علوي در دو ادبيات فارسي و عربي نزد ناقدان بسيار مورد توجه قرار گرفته است .
در مقالـه اي کـه در مجلـۀ زبـان و ادبيات عربي (١٣٨٨، شمارٔە ١) چاپ شده است ، حسن عبداللهي، دانشـيار زبـان و ادبيـات عربي دانشگاه فردوسي، مقاله با موضوع «ديک الجن شاعر مظلوم اهل بيت »، مـرروي بـر زندگي، غربت و مظلوميت شاعر داشته است و ابياتي را که ديک الجن در مدح اهـل بيـت سروده ، واکاوي کرده است .
وي موضـوعاتي از قبيل غفلت مردم از توجه به سخنان پيامبر خود و همراهي نکـردن بـا امـام خـود را کـه جانشين ايشان هستند، مطرح ميسازد که منافع مـادي و مطـامع دنيـوي مـردم موجـب پايمال شدن جانشيني امام علي (ع ) شد: «أليس قام رسول الله يخطبهم و قال : مـولاکم ذا أيهـا البشـر اضـبع غيـر علـي کـان رافعـه محمد الخير ام لا تعقل الحمر» (ديک الجن ، ٢٠٠٤م .
مورد ديگر، ارتباط فکري و رفتاري امام علي (ع ) است که نزد ديک الجن اين شاخص قويتر از ارتباط نسبي نمايان ، و در مدح او آشکار ميشود.
از سوي ديگر، نبايد منکر اين شد که ناصرخسرو به مانند ديک الجن مـدح هـاي فخـيم و قـوي دربـارٔە حضرت علي (ع ) سروده است .