Abstract:
مسئلة رابطة وحی و فلسفه یا نزاع عقل و دین از مشهورترین مباحث چالشبرانگیز در تاریخ اندیشة اسلامی است که از صدر اسلام تاکنون در میان دانشمندان بزرگ اسلامی، اعم از شیعه و اهل سنت مطرح بوده و بتبع آن به حوزة مطالعات اسلامی خاورشناسان نیز راه یافته است. اليور لیمن (1950م) خاورشناس، قرآن¬پژوه و مفسر غربی فلسفة اسلامی در برخی آثار خود رابطة قرآن و فلسفه را بررسی کرده است. او با اتخاذ موضعی معتدلتر نسبت به بسیاری از خاورشناسان، ضمن اذعان به سازگاری وحی و فلسفه با یکدیگر، نقش تعالیم قرآنکریم را در شکلگیری فلسفة اسلامی پذیرفته است اما در تحليل اصل تاریخی تعارض و ارزیابی راهحل فلاسفة اسلامی، نکاتي تأملبرانگیز مطرح کرده است. این مقاله با روش توصیفی ـ انتقادی، به تبیین و نقد دیدگاه او پرداخته و نشان میدهد: که اولاً، تعارض تنها بین فهم عقلی فلسفی و فهم قرآنی بشری واقع میشود و انگارة تعارض وحی و فلسفه در میان بسیاری از خاورشناسان ناشی از قیاس اسلام و قرآن با مسیحیت و کتاب مقدس است. ثانیاً، برخلاف گفتة اليور لیمن راهحل فلاسفة اسلامی و ازجمله ابنرشد، مستلزم فرودست انگاری قرآن و وحی نیست و متهم ساختن فلاسفة مسلمان به اموری همچون انکار علم الهی به جزئیات و یا معاد جسمانی و پیروی از ارسطو در باب نفس، بدلیل برداشت نادرست از بیان آنها توسط مخالفان فلسفه در جهان اسلام یا خاورشناسان است.
Machine summary:
نقد دیدگاه اليور لیمن دربارة تعارض وحی و فلسفه علیرضا اسعدیاستادیار گروه کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ايران؛تاریخ دریافت: 24/8/1401 تاریخ پذيرش: 2/11/1401 نوع مقاله: پژوهشی چکیده مسئلة «رابطة وحی و فلسفه» یا «نزاع عقل و دین» از مشهورترین و چالشبرانگیزترين مباحث در تاریخ اندیشة اسلامی است که از صدر اسلام تاکنون میان انديشمندان بزرگ اسلامی ـ اعم از شیعه و اهل سنت ـ مطرح بوده و بتبع آن به حوزة مطالعات اسلامی خاورشناسان نیز راه یافته است.
این مقاله با روش توصیفی ـ انتقادی، به تبیین و نقد دیدگاه اليور ليمن در اينباره پرداخته و نشان داده که اولاً، تعارض تنها بین فهم عقلیِ فلسفی و فهم قرآنیِ بشری واقع میشود و انگارة تعارض وحی و فلسفه در میان بسیاری از خاورشناسان، ناشی از قیاس اسلام و قرآن با مسیحیت و کتاب مقدس است.
ثانیاً، برخلاف گفتة لیمن، راهحل فلاسفة اسلامی و ازجمله ابنرشد، مستلزم فرودست انگاری قرآن و وحی نیست و متهم ساختن فلاسفة مسلمان به اموری همچون انکار علم الهی به جزئیات، معاد جسمانی و پیروی از ارسطو در باب نفس، بدلیل برداشت نادرست از بیان آنها، توسط مخالفان فلسفه در جهان اسلام یا خاورشناسان است.
بررسی اصل وجود تعارض یا عدم تعارض میان قرآن و فلسفه، ارزیابی راهحل فلاسفۀ اسلامی برای مسئلۀ تعارض و پیامدهای آن، خاستگاه تعارضانگاری قرآن و فلسفه و نیز بررسی نمونههای تعارض در بیان اليور لیمن محورهای اصلی این پژوهش را تشکیل میدهد.