Abstract:
تبلیغات بازرگانی مقولهای مهم در دنیای پیرامون ماست و آثار بسیار عمیقی در ابعاد گوناگون زندگی فردی و اجتماعی ما باقی میگذارد. تأثیر این پدیده در اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و حتی سیاست روزبهروز بیشتر میشود و نابسامانی این حوزه بستر مناسبی را برای سوءاستفادهکنندگان فراهم خواهد آورد. موضوع تبلیغات درخصوص تولیداتی که با سلامت مصرفکننده ارتباط مستقیم دارند اهمیتی دوچندان مییابد. مهمترین معضل در حوزۀ تبلیغات کالاها و خدمات ناظر بر سلامت در نظام حقوقی ایران تعدد و تشتت مصوباتی است که از دیرباز وجود داشته است. هرچند هر مصوبه از بعد خاصی به مسئله پرداخته است. برای مثال، رویکرد قانون طرز جلوگیری از بیماریهای آمیزشی و بیماریهای واگیردار، قانون مربوط به مواد روانگردان، قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی، قانون ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیبرسان به سلامت با یکدیگر متفاوت است، اما بعضاً درخصوص مراجع صالح پیشبینیشده برای صدور مجوز تبلیغات و مراجع رسیدگیکننده به تخلفات، ضمانتاجرای نقض قواعد حاکم بر تبلیغات و... همپوشانی و تناقضاتی وجود دارد. در مصوبات سالهای اخیر نیز، نهتنها تلاشی برای رفع این مسئله نشده است، بلکه مواردی همچون قانون «ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیبرسان به سلامت در رسانههای ارتباط جمعی داخلی و بینالمللی و فضاهای مجازی»، مصوب 1397، به این ابهامات دامن زده است. در این مقاله، ضمن اشاره به دستورالعملهای اتحادیۀ اروپا پیرامون تبلیغات ناظر به سلامت، وضعیت نظام حقوقی ایران در این خصوص تبیین شده است. پژوهش پیشرو، با شیوۀ تحلیلیتوصیفی و با استفاده از منابع کتابخانهای و اینترنتی، به بررسی موضوع پرداخته است.
Advertising is an important issue in the world and has a deep effect on various aspects of our individual and social lives. The effect of this phenomenon on the economy, culture, society and even politics is constantly increasing, and the lack of appropriate laws in this area will provide a good platform for abusers. The issue of advertising is very important for products that are directly related to consumer health. The most important problem in the field of health advertising in the Iranian legal system is the multiplicity and fragmentation of the resolutions that have existed for a long time. However, it can be said that each resolution addresses the issue from a specific perspective, but there are sometimes overlaps, and contradictions regarding the competent authorities provided for the issuance of advertising licenses and the authorities dealing with violations, guaranteeing the implementation of violations of the rules governing advertising, etc. In recent years, not only has there been no effort to resolve this issue, but in some cases, it has increased these ambiguities. In this article, we will explain the situation of the Iranian legal system in this regard, while referring to the European Union's directives on health.
Machine summary:
دکتر محمدهادي همايون براي دست يابي به تعريفي جامع و مانع از تبليغات بازرگاني به گردآوري، تحليل و نقد تعريف هاي موجود پرداخته است و پس از بررسي ٢٨ تعريف و با درنظرگرفتن ويژگيهاي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران ، اين تعريف را پيشنهاد ميکند: «تبليغات تجاري نوعي از ارتباطات است که از سوي شخص حقيقي يا حقوقي معيني، با هدف معرفي، جلب توجه و يا تشويق نسبت به کالا، خدمت ، نياز، مؤسسه يا آموزه اي، با استفاده از وسايل گوناگون خطاب به توده ، گروه و يا فرد صورت ميگيرد.
در برخي متون مرتبط کلا تعريفي از تبليغات ارائه نشده است ، آيين نامۀ تأسيس و نظارت بر نحؤە کار و فعاليت کانون هاي آگهي و تبليغاتي،١ قانون حمايت از حقوق مصرف کننده ، دستورالعمل و مجموعۀ ضوابط توليد آگهيهاي راديويي و تلويزيوني، قانون اصلاح موادي از قانون برنامۀ چهارم توسعۀ اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران و اجراي سياست هاي کلي اصل چهل وچهارم قانون اساسي از آن جمله اند.
خاطرنشان ميشود، وفق مادٔە ١٧ از دستورالعمل نحؤە اطلاع رساني، تبليغ و آگهيهاي دارويي مواد خوراکي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي و امور پزشکي «تبليغات در شبکه هاي ماهواره اي که مورد تأييد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نيستند ممنوع است »، ازاين رو، قانون ممنوعيت تبليغات و معرفي محصولات و خدمات غيرمجاز و آسيب رسان به سلامت در حوزٔە شمول خود اين امر را جرم انگاري کرده است .