Abstract:
قرآن کریم در آیات پرشماری مسلمانان را مخاطب قرار داده و با برشمردن عوامل و آثار مخرب ارتداد،آنان را از گرفتار شدن در دام آن بر حذر داشته است؛ همچنین برخی از آیات قرآن به ویژه با ضمیمه -روایات شأن از ارتداد گروهی از مسلمانان در زمان رسول خدا گزارش کرده و خبری مبنی بر توبه -آنان دریافت نشده است. از سوی دیگر، از نظر اغلب اهل سنّ ت، همه اصحاب رسول خدا به علّ تبرخورداری از فضیلت رؤیت پیامبر و ایمان به آن حضرت، عادل و اهل بهشت هستند و این فضیلت، مانعاز گناه و یا حداقل مرگ بدون توبه آنان است. از عرضه نظریّ ه عدالت صحابه به آیات ارتداد، پاسخ به اینمسئله که آیا ارتداد شماری از مسلمانان دوره رسول خدا با نظریّ ه عدالت صحابه سازگار است، روشن ومعلوم می گردد که این نظریّ ه با ارتداد قابل جمع نیست؛ زیرا وقتی فضیلت صحابی بودن، مانع از ارتداد ومرگ بدون توبه از ارتداد نیست، به طریق اولی مانع از گناه و مرگ بدون توبه از گناه نیز نیست.
Machine summary:
ترس در جنگ احزاب پس از محاصره مدينه ، برخي از مسلمانان بر اثر وحشت از کشته شدن يا ٢٩ ٢٩نقد و بررسي ديدگاه ناصر القفاري درباره پيدايش اسارت به دست مشرکان ، در اعتقادشان متزلزل شدند و برخي آماده بازگشت از دين شدند: )اذ ر الظنونا * هنالک ابتلي المؤمنون و زلزلوا زلزالا شديدا( (احزاب : ١٠-١١)؛ سپس در چند آيه بعد ميگويد: اگر از اطراف شهر بدان ها هجوم ميشد و آنان را به شرک ميخواندند، ميپذيرفتند و جز اندکي در آن تأمل نميکردند: )ولو دخلت عليهم من اقطارها ثم سئلوا الفتنة لاتوها و ما تلبثوا َ بها الا يسيرا( (احزاب : ١٤) بيشتر مفسران ، «فتنه » را در اين آيه به ارتداد و بازگشت به شرک ِ ِ تفسير کرده اند (طبري، ١٤١٥ق ، ٢١: ١٦٥).
در شأن نزول اين آيه آمده است که مردمي از اهل مکه به پيامبرص ايمان ميآوردند و آن گاه که ازجانب کافران آزار مي ديدند، بر اثر عدم تحمل شکنجه مرتد ميشدند (طبرسي، ١٤٠٦ق ، ٨: ٤٢٩-٤٣١)، البته اين که در سختيها از اسلام دست برميدارند و به شرک ميگرايند، از روحيه دنياطلبي آن ها نشأت ميگيرد؛ از همين رو، در آيات ١٠٦ و ١٠٧ سوره نحل بيان ميکند که کفر بعد از ايمان شماري از مسلمانان از آن رو است که آنان با شيفتگي زندگي دنيا را برگزيده و آن را بر آخرت ترجيح داده اند: )من کفر بالله من بعد ايمانه الا من اکره و قلبه مطمئن بالايمان ولکن من شرح الکفر درا فلم غ الله و لذاب ظيم ذ ٰلک با استوا الحيا الدنيا علي ب صعيه ضب من هم ع ع* نهم حب ة الآخرة و ان الله لايهدي القوم الکافرين ( (رک: جمعي از پژوهشگران ، ١٣٨٣، ٢: ٤٦٢).