Abstract:
طبق نظر مشهور اصولیان در علم اجمالی، احتیاط به معنای وجوب موافقت قطعی، در اطراف شبهه محصوره، لازم است و در اطراف شبهه غیر محصوره لازم نیست. از این رو، تعیین ضابطه برای محصوره بودن یا نبودن شبهه، امری ضروری میباشد. محقق نایینی با بیان این که غیر محصوره بودن شبهه دارای دو ضابطه، یعنی کثرت عدد اطراف و عدم امکان جمع تمام اطراف در استعمال است، به بیان ضابطهای جدید پرداخته و با توجه به همین نکته، علاوه بر عدم وجوب موافقت قطعی قائل به جواز مخالفت قطعی در اطراف این نوع شبهه نیز گردیده است. او با اختیار قول به جواز مخالفت قطعی در این نوع شبهات در مقابل قول مشهور امامیه که فقط مخالفت احتمالی را تجویز کردهاند، ایستاده است. به نظر میرسد اختلاف نظریه محقق نایینی با مشهور، اختلافی نیست که به مقام عمل مکلفان سرایت کرده باشد؛ بلکه این اختلاف صرفا در ناحیه نظر و در تعیین ضابطه علمی غیر محصوره بودن مشتبه میباشد. از این رو، در نوشتار حاضر به بررسی دقیق مراد محقق نایینی از ضابطه ادعایی در غیر محصور بودن مشبهه، با توجه به مطالب اصولی و تطبیقات فقهی این بحث، پرداخته میشود.
Machine summary:
بررسي اصولي - فقهي ضابطه غير محصور بودن مشتبه در علم اجمالي از ديدگاه محقق ناييني 1 محمد حسن غضنفري 2 اميرحسين غضنفري چکيده طبق نظر مشهور اصوليان در علم اجمالي ، احتياط به معناي وجوب موافقت قطعي ، در اطراف شبهه محصوره ، لازم است و در اطراف شبهه غير محصوره لازم نيست .
محقق ناييني با بيان اين که غير محصوره بودن شبهه داراي دو ضابطه ، يعني کثرت عدد اطراف و عدم امکان جمع تمام اطراف در استعمال است ، به بيان ضابطه اي جديد پرداخته و با توجه به همين نکته ، علاوه بر عدم وجوب موافقت قطعي قائل به جواز مخالفت قطعي در اطراف اين نوع شبهه نيز گرديده است .
اگر فرض کنيم که علم به نجاست يک دانه گندم در ميان هزار دانه گندم وجود دارد، به نظر محقق ناييني در اين حالت شبهه محصوره است ، زيرا اگرچه اطراف کثير هستند، اما امکان استعمال همه آن ها عادتا وجود دارد.
اين در حالي است که محقق ناييني اساسا مخالفت قطعي در اطراف شبهه غير محصوره را ممکن نميداند، چرا که يکي از دو مؤلفه ضابطه او، عدم امکان استعمال همه اطراف ميباشد.
(روحاني، ١٤١٣، ج ٥، ص ١٤١) به بيان دقيق تر، اگر صرفا در فرض عدم امکان مخالفت قطعي، ارتکاب بقيه اطراف جايز ميشد، اين اشکال وارد بود، زيرا در مثال هاي ياد شده نيز مخالفت قطعي عقلا يا عادتا ممکن نيست .