Abstract:
علوم انسانی، که ابعاد انسانی پدیده ها و کنش های انسان را می کاوند، دارای دو بعد توصیفی و دستوری هستند که هرکدام کارکردهایی دارند. علوم انسانی در بعد توصیفی بر خلاف بعد دستوری، به تعریف، توصیف، تفسیر، تبیین و پیش بینی کنش های انسانی می پردازند. نوشتار حاضر، با روش توصیفی تحلیلی، در صدد است با توجه به مبنای آرای آیت الله مصباح یزدی از نقش خداباوری در کارکردهای علوم انسانی اسلامی بحث کند. نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که از نظر آیت الله مصباح یزدی، خداباوری که یکی از مبانی و اصول موضوعه علوم انسانی محسوب می شود دست کم در چهار کارکرد از کارکردهای علوم انسانی توصیفی می تواند تاثیرگذار باشد. آیت الله مصباح یزدی معتقد است خداباوری می تواند در تعریف مفاهیم کلیدی علوم انسانی مثل تعریف انسان و سیاست، جهت دهی توصیف ها و ارایه نظریات توسط محقق علوم انسانی موثر واقع شود. پذیرش صفاتی مثل توحید افعالی تبیین های محقق علوم انسانی را نیز تحت تاثیر خود قرار می دهد، چرا که موثر نهایی و حقیقی پدیده ها و کنش های انسانی را خدا می داند. از نظر علامه مصباح یزدی، پیش بینی قطعی و یقینی کنش های انسان، با توجه به ویژگی اختیارش غیر ممکن است، اما پیش بینی ظنی و احتمالی براساس قراین و شواهد، از جمله خداباوری براساس دیدگاه برگزیده امکان دارد.
Machine summary:
برايناساس در پژوهش حاضر ميکوشيم با توجه به مبناي آراي آيتالله مصباح يزدي به اين سؤال پاسخ گوييم که چگونه و تا چه ميزان اعتقاد به وجود خداوند و صفاتش در کارکردهاي علوم انساني توصيفي، يعني تعريف، توصيف، تبيين، پيشبيني، تأثيرگذار است؟ البته بحث درباره تأثير خداباوري در کارکرد «تفسير کنشهاي انسان» را با توجه به اهميت آن ازيکسو، و ضرورت ارائه توضيح کافي درباره آن از سوي ديگر، درخور پژوهشي مستقل میدانیم و آن را در مقالهاي ديگر بررسي خواهيم کرد.
براي اثبات و تبيين اين مدعا از منظر آيتالله مصباح يزدي، ابتدا علم ديني توصيفي و نيز نقش مباني علوم انساني را در اسلاميسازي آنها از ديدگاه ايشان توضيح داده، سپس تأثير يکي از مهمترين مباني الهياتي علوم انساني، يعني خداباوري را بر هرکدام از کارکردهاي توصيفي علوم انساني توضيح خواهيم داد: 1-2.
علم ديني توصيفي آيتالله مصباح يزدي با اشاره به برخي از کارکردهاي علوم انساني توصيفي، علوم انساني توصيفي را چنين تعريف ميکند: علوم توصيفي، علومي هستند که مسئوليت شناختن حقايق و پديدههاي مادي و نيز شناختن روابط علّي و معلولي ميان اين حقايق و پديدهها را به عهده دارند.
اختيار انسان ازجمله مباني انسانشناختي است که متأثر از مباني خداشناسي مثل حکمت خدا بوده که به نوعي در توصيف کنشهاي اختياري انسان نقش ايفا ميکند و آن را تحتتأثير خود قرار ميدهد؛ اما تأثير خداباوري در تبيين واضحتر است، چراکه ازجمله مباني الهياتي که مورد قبول آيتالله مصباح يزدي نيز ميباشد توحيد افعالي در خداوند متعال است.