Abstract:
مقالهٔ حاضر برای نخستینبار در زبان فارسی به استقبال مفهوم «لکهٔ اخلاقی» رفته و به تشریح و مطالعه انتقادی آن میپردازد. لکهٔ اخلاقی عبارت است از تحقّق حالت منفی در شخصیت اخلاقی فرد بی آنکه فرد در تحقّق منشأ آن دخالتی داشته باشد. اصطلاح «لکهٔ اخلاقی» اصطلاح نوینی است، با این حال، واقعیت این مباحث و مسمای لکهٔ اخلاقی در نوشتههای متقدمتر نیز دیده میشود. در مقالهٔ حاضر - برای تبیینِ بیشتر این اصطلاح - مقایسهای میان این اصطلاح، با بخت اخلاقی و گناه متافیزیکی برقرار و پیامدهای احتمالی لکهٔ اخلاقی، یعنی شرم، تأسف عامل، مسئولیت اخلاقی و جبران نیز به گفتوگو نهاده شده است. دیدگاه مختار در بحث لکهٔ اخلاقی آن است که این نظریه از انسجام لازم برخودار نیست و تقریر آن با ایرادهای متعددی مواجه است. تأمل در زوایای این مفهوم نشان میدهد که لکهٔ اخلاقی، همان رسوایی و بدنامی است که بیش از آن که یک امر اخلاقی باشد، یک امر اجتماعی است. اگر چه انگیزهٔ طراحان ایدهٔ لکهٔ اخلاقی مبنی بر فراموش نکردن جنایتها علیه بشریت و تلاش برای عبرتآموزی از آنها، انگیزهای قابل دفاع بوده، اما انگیزه صحیح موجب تصحیح ایده نمیگردد.
This paper seeks to critically explain and examine the concept of “moral taint” for the first time in Persian. One has moral taint when his moral character forms a negative state without his involvement in its formation. While the term of “moral taint” is recently coined, its referent has been discussed in previous works. To explain this term in more detail, the current paper aims to compare it with moral luck and metaphysical sin. Moreover, it discusses certain potential consequences of moral taint such as shame, regret, moral responsibility, and compensation. It argues for the view that the theory of moral taint is not sufficiently coherent and the account given for it is faced with a number of problems. Reflection on this concept shows that moral taint, which can characterized as a scandal, is more a social fact than an ethical one. Although its proponents justifiably intended to bear in mind crimes against humanity and to learn from these crimes, good intentions do not make the idea right.
Machine summary:
در مقاله ٔ حاضر - براي تبيين بيشـتر ايـن اصـطلاح - مقايسه اي ميان اين اصطلاح ، با بخت اخلاقي و گناه متافيزيکي برقرار و پيامدهاي احتمالي لکـه ٔ اخلاقـي ، يعنـي شرم ، تأسف عامل ، مسئوليت اخلاقـي و جبـران نيـز بـه گفـت وگو نهـاده شـده اسـت .
مفهوم شناسي لکه ٔ اخلاقي از مفاهيم قـديم و ديـرين در فلسـفۀ اخـلاق نيسـت ، بلکـه مفهـومي اسـت کـه در سال هاي اخير در ادبيات مربوط به مباحث فلسفۀ اخلاق وارد شـده و بـه جهـت پـاره اي دلايـل ، چندان رايج و شايع نيز نشده است .
در برخي نوشته هاي فلسفي با وجـود ايـن کـه روشـن اسـت نويسنده در صدد پردازش مفهوم لکه ٔ اخلاقي يا چيزي نزديک به آن است ، اما هـيچ اشـاره اي بـه اين اصطلاح نميکند و اين نشان ميدهد که يا از چنـين اصـطلاحي آگـاه نبـوده و يـا انسـجام و استحکامي در اين اصطلاح نميديده است (مانند آن چه در ادامه ، از سخنان سوزان ولـف ١ نقـل خواهيم کرد).
همان طور که گفتيم ، لکه ٔ اخلاقي به معناي مورد اشاره در مقاله ٔ حاضر و با لحاظ تعاريفي کـه از آن ارائه کرديم ، براي نخستين بار طرح ميگردد و آنچه گاه در برخـي پژوهش هـا تحـت عنـوان «آلودگي اخلاقـي» بـه کـار رفتـه ، بـا محـل بحـث (اصـطلاح moral taint) متفـاوت اسـت .
Ethics as a source of law: The Martens clause and autonomous weapons, ICRC blog, 14 November 2017: https://blogs.