Abstract:
گزارههای اخلاقی، گاهی از منبع نقلی توسط عالمان و فقیهان اخلاقی استنباط میشوند که در این فرض گرچه منبع نقلی است، اما در این روش نقلی نیز عقل میتواند حضور داشته باشد. در پژوهشِ پیشرو، تلاش شده است تا ضرورت نحوه به کارگیری عقل در استفاده از متون نقلی در کسب معرفت اخلاقی نشان داده شود. البته، در کتابهای اخلاقی کمتر به این امر مهم پرداخته شده است و بیشتر به تبیین نقشهای کلی عقل اشاره شده است. هدف از این نوشتار تبیین نقشهای مختلف عقل به منزلهٔ ابزاری در اختیار نقل - با اتکا و استفاده از متون اخلاقی مأثور - است. برای رسیدن به این هدف، از روش توصیفی ۔تحلیلی بهره گرفته شده است. اینحضور همراه با شیوههای درون منبعی است که منجر به استنباط و تبیین گزارههای اخلاقی میشود. برخی از کارکردها و نقشهای عقل در روش نقلی اخلاق عبارتند از: نقش استنباطی، نقش تبیینی۔ دفاعی، و نقش اعتباربخشی.
Although moral propositions are sometimes inferred from a scriptural source by moral scholars and jurists, reason also would be able to get involved in this procedure. The present research seeks to show how reason can be used properly to examine scriptural texts for acquiring moral knowledge. In ethics works, not much attention has been paid to this matter and the general roles of reason have been explained. This study aims to explain reason’s various roles as an instrument for understanding scriptural texts. For this purpose, adopting a descriptive analytical method, we refer to some moral texts to find different cases in which reason is employed for making sense of scriptural texts. With some in-source methods, reason may infer and explain moral propositions. To understand moral scriptural texts, reason can perform an inferential function (an appeal to outward meanings; discovery of entailment), an explanatory and defensive function (esoteric interpretation; answer to the doubt), and an accrediting function..
Machine summary:
آنچه در اين پژوهش بدان توجه شده بررسي نقش ابزاري عقل با رويکرد پيشـيني و توصـيه اي بـا تأکيد بر متون اخلاقي است ؛ بدين نحو که نمونه هايي از کاربست هاي عقل در روش نقلي اخلاقـي از کتب دانشوران و فقيهان حوزه اخلاق اسلامي انتخاب شده است تـا کـاربرد ايـن روش هـا بـراي محققين حوزه فقه اخلاق برجسته ، مأنوس و قابل درک باشد.
توضيح اينکه در فرض تحقيق پيش رو عقل به عنوان يک ابزار در کشـف و تبيـين گزاره هاي درون متني اخلاقي و بعضا حکم آنها به عالم اخلاق اسلامي کمک ميکند تا در مواجهـه با متون قرآني و روايي، تلاش کند با فهم دقيق و روش هاي عقلي اين موارد را از متون نقلـي اسـتنباط و استخراج کند که در اين صورت ، يک فعاليت فقه اخلاقي در متون نقلـي صـورت پذيرفتـه اسـت .
تمـايز تحقيـق پـيش رو بـا آثـار پيش گفته در اين است که در تحقيق حاضر تمام نقش هاي عقل در متـون اخـلاق نقلـي بـه نحـو کامل احصاء و تبيين و توضيح داده شده است و براي آنها مثال هايي از متون و کتاب هاي اخلاقـي بيان شده است .
نتيجه گيري با بررسي هاي پيشين در متون اخلاقي، کارکردهايي که مربوط به حضور عقل در روش نقلي فقـه اخلاق است را ميتوان در چند محور مطرح کرد: الف ) نقش استنباطي، در فرضي که فقيه اخلاقي با ذکر حديث با کمک عقل بـه تحليـل و تـرابط اين احاديث با ديگر احاديث ميپردازد و براي استنباط گزاره يا مفاهيم اخلاقي تلاش ميکنـد کـه چند قسم تقسيم ميشود: ۱.