Abstract:
در مطالعات زبانشناختی جدید، نگاه معناشناختی یکی از کاربردیترین شیوههای پژوهش میباشد. از نظریههای مهم این حوزه، نظریۀ طرحوارههای تصویری است که به مفهوم سازی مفاهیم انتزاعی از طریق تجربیات حسی ساختارمند در ذهن، اشاره دارد. در این میان امثال یکی از مهمترین حوزههای ادبی است که همواره بسیاری از مفاهیم غیر عینی در آن مطرح میشوند. قرآن کریم امثال غنی و دقیقی را در خود جای داده است که پژوهش حاضر آن ها را در سورۀ مبارکۀ بقره با استفاده از نظریۀ مذکور و با هدف تبیین شناختی مفاهیم به کار رفته در امثال، به روش توصیفی-تحلیلی، مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان میدهد که طرح-وارههای حجمی بیشترین بسامد در میان انواع طرحوارهها را دارند که این امر با هدف عینی سازی مفاهیم در امثال هماهنگی دارد. در امثال مورد بررسی، بسیاری از مفاهیم مه در مطالعات زبانشناختی جدید، نگاه معناشناختی یکی از کاربردیترین شیوههای پژوهش است. نظریۀ طرحوارههای تصویری، یکی از نظریات معناشناختی است که بهوسیلۀ آن آثار زبانی – ادبی بررسی میشوند. این نظریه به مفهومسازی مفاهیم انتزاعی اشاره دارد که ازطریق تجربیات حسی ساختارمند در ذهن به وجود میآید. در این میان، مثلها یکی از مهمترین حوزههای ادبی است که همواره بسیاری از مفاهیم غیر عینی در آن مطرح میشوند. در همین راستا قرآن کریم مثلهای پرمایه و حکیمانهای را در خود جای داده است که بررسی آنها در پرتو نظریۀ طرحوارههای تصویری جانسون، سبب روشنشدن سازوکار انتقال مفاهیم انتزاعی به ادراک انسانی و پیبردن به معانی عمیق آنها خواهد شد. بر همین اساس، در پژوهش حاضر، مثلهای سورۀ مبارکۀ بقره که سرشار از مفاهیم انتزاعی است، با استفاده از نظریۀ مذکور و با هدف تبیین شناختی مفاهیم بهکاررفته در مثلها، به روش توصیفیتحلیلی و با تکیه بر یافتههای معناشناختی بررسی میشوند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان میدهند طرحوارههای حجمی بیشترین بسامد در میان انواع طرحوارهها را دارند که این امر با عینیسازی مفاهیم در مثلها هماهنگی بیشتری دارد. همچنین، بسیاری از مفاهیم مهم قرآنی مانند هدایت، آخرت، دین، تقوی، آیه، صبر و ... در قالب طرحوارۀ حجمی آمدهاند تا برای مخاطب محسوس و ملموس جلوه کنند و در دایرۀ فهم انسانی که به محسوسات تمایل دارد، بگنجند. مفاهیم انتزاعی در چهارچوب تجربیات حسی بیان شدهاند؛ این تجربیات سبب میشوند معنای یک مفهوم خاص علاوه بر سطح واژگانی، در سطح گستردهتری درک شود که تجربۀ حسی خاص آن مفهوم را فرا میگیرد. م قرآنی مانند هدایت، آخرت، دین، تقوی، آیه، صبر و ... در قالب این نوع از طرحواره در راستای محسوس و ملموس شدن ذکر شدهاند. تجربیات حسی که مفاهیم انتزاعی در پرتو آنها بیان شدهاند. همچنین مفاهیم در قالب یک طرحوارۀ خاص با کارکرد آن طرحواره اغلب هماهنگی دارند که این خود در مفهوم سازی و شناخت معنی موثر میباشد.
In modern language studies, the semantic view is one of the most practical
methods of research. From the theories in this field that linguistic-literary
works are studied in their beam, the theory of image schema is an image that
refers to the conceptualization of abstract concepts through a structured
sensory experience in the mind. Among them, proverbs are one of the most
important literary fields in which many non-objective concepts have been
introduced. The Holy Quran contains rich and wise Proverbs, whose
examination through Johnson's theory of image schemas will clarify the
mechanism of transferring abstract concepts to human perception and
understanding their deep meanings. Based on this, the present research
examines the Proverbs of Surah al-Baqarah, which are full of abstract
concepts, using the mentioned theory. The purpose of this research is the
cognitive explanation of the concepts used in the Proverbs, using the
descriptive-analytical method and relying on the semantic findings. The
results of this study show that volumetric schemas have the highest
frequency among the types of schemas, which is more in harmony with the
objectification of concepts in Proverbs. On the other hand, many important
Quranic concepts such as guidance, hereafter, religion, piety, verse,
patience, etc. have come in the form of volumetric schemas to be sensible
and tangible for the audience and placed in the scope of human
understanding. Abstract concepts are expressed in the framework of sensory
experiences. These experiences cause the meaning of a specific concept to
be understood in addition to lexical level, on a broader level that
encompasses the specific sensory experience of that concept.