Abstract:
«توسعه فرهنگی» اساس توسعه و پیشرفت جامعه را تشکیل می دهد و هدف اصلی آن خوداتکایی فرد و جامعه است. خانواده به مثابه سلول بنیادی جامعه نقش اساسی در پرورش فرد و جامعه دارد. اصولا جامعه سالم از خانواده سالم و خانواده سالم از افراد سالم تشکیل می گردد. با این حال، در بیشتر برنامه های توسعه به صورت کلی و توسعه فرهنگی به صورت خاص، به خانواده کمتر توجه شده است. این نوشتار با روش «تحلیل اسنادی» به بررسی نقش خانواده در توسعه فرهنگی براساس آموزه های اسلامی پرداخته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که با توجه به شاخص های متعدد توسعه فرهنگی (نظیر اعتماد به نفس، آزادی اندیشه، تساوی در برابر قانون، علم آموزی، خلاقیت، مشارکت، نفی سلطه، احترام به عقاید و نظرات دیگران) خانواده در تمام آنها به صورت مستقیم تاثیر گذار است. ازاین رو براساس آموزه های اسلامی جایگاه خانواده به مثابه یکی از نهاد های مهم اجتماعی در توسعه فرهنگی بسیار برجسته است.
Cultural development" forms the basis of the advancement and progress of society and its main goal is individual and society’s self-reliance. As the basic element of society, family plays an essential role in nurturing individuals and societies. Basically, a healthy society consists of a healthy family and a healthy family consists of healthy people. However, in most development programs in general and cultural development in particular, less attention has been paid to family. Using "documentary analysis" method, this article examines the role of family in cultural development based on Islamic teachings. The research findings show that family has a direct influence on all the indicators of cultural development (such as self-confidence, freedom of thought, equality before the law, learning, creativity, participation, negation of dominance, respect for the beliefs and opinions of others). Therefore, based on Islamic teachings, the position of family as one of the important social institutions in cultural development is very prominent.
Machine summary:
بنابراين، پرسشی که مطرح ميشود این است که براساس آموزههاي اسلامي، نقش خانواده بهمثابه سلولی بنيادين و يکي از مهمترين نهاد اجتماعي در توسعه فرهنگي چیست؟ پاسخ به اين پرسش متضمن پرداختن به پرسشهاي ذيل است: مفهوم «توسعه فرهنگي» چيست و مؤلفهها و شاخصههاي آن کداماند؟ خانواده در آموزههاي اسلامي چه جايگاهي دارد؟ و خانواده چه ظرفيتهايی در انتقال ارزشها و هنجارهاي فرهنگي دارد؟ 1.
تنها پژوهش نزديک به اين عنوان مقاله ذیل است: مقالة «نقش و جايگاه خانواده در فرايند توسعه فرهنگي جامعه ديني» (آقامحمديان شعرباف، 1387)، که بيشتر رويکرد روانشناختي ـ تربيتي دارد، ضمن اشاره مختصر به مفهوم «توسعه فرهنگي» و اهميت خانواده از نظر اسلام، شش عامل مذهبي، فرهنگي ـ اجتماعي، اقتصادي، عاطفي، سياسي، و شناختي را در استحکام خانواده در مباحث نظري بيان ميکند.
بنابراين، جامعهپذيري نقشی اساسي در انتقال ارزشها و هنجارهاي اجتماعي بر افراد، بهویژه کودکان دارد و جايگاه خانواده، چه بهعنوان يکي از عوامل جامعهپذيري و يا زمينهساز آن بسيار برجسته است؛ زيرا والدين همواره بهمثابه الگوهاي رفتاري نقش بسزايي در تربيت رواني، فکري و روند اجتماعيشدن فرزندان خود دارند.
براساس رويکرد فرهنگمحوري دو نظريه «جامعهشناسي توسعه فرهنگي» و «کنش فرهنگي»، خانواده بهمثابه يکي از مهمترين عوامل جامعهپذيري ميتواند نقشی اساسي در توسعه فرهنگي جامعه داشته باشد و اين جايگاه در فرهنگ اسلامي به علت تأکيدهاي فراوان بر اهميت خانواده، برجستهتر است.
شاخصهاي پالايش فرهنگي «پالايش فرهنگي» به معناي فرايند ارزيابي فرهنگ براساس سنجههایي است که ضمن رويکرد انتقادي نسبت به فرهنگ، توجه اصلي آن به پيشرفت و توسعه جامعه است.