Abstract:
حقیقتجویی و طلب دانش از ویژگیهای ذاتی و فطریِ بشر است که براساس موقعیت او و میزان بهرهمندیاش از پرورش، به صورتهای متفاوت در وجودش رشد می کند. شدت و ضعف این ویژگی بر بینش افراد اثر میگذارد و مسئلهای قابل بررسی است. بسیاری از شاخصههای رفتاری نیز در بینش انسانها ریشه دارند. تحقیق حاضر بهمنظور تبیین مبانی ضعف بینشیِ انسان، و اصول و روشهای تربیتیِ اصلاح آن براساس قرآن کریم صورت گرفته است. این پژوهش به لحاظ رویکرد درزمرۀ پژوهشهای کیفی قرار دارد و برای انجامدادن آن از روش تحلیلی با به کارگیری روش تحلیل مضمون استفاده کردهایم. جامعۀ مطالعاتیِ تحقیق، مشتمل بر نمونههایی از آیات مرتبط با ضعف بینشیِ انسان بوده است. برای پاسخگویی به سؤالها دادههای اولیه را کدگذاری کردیم و طبقه بندی مضامین پایه، سازماندهنده و فراگیر را در سه محور مبانی، اصول و روشها انجام دادیم. طبق یافتههای پژوهش، درحوزۀ مبانی ضعف بینشی، پنچ مبنا بهدست آمد: ضعف قوای علمی از تولد تا پیری، تقلید کورکورانه، شرکورزیدن به خداوند متعال، شککردن به قرآن و تردیدداشتن در واقعیبودنِ عذابهای الهی. درحوزۀ اصول، پنج اصل، شامل ارتقای سطح معرفت متناسب با ظرفیت یادگیرنده، بصیرت، تعقل، تفکر و عدالتورزی تعیین شد. درحوزۀ روش نیز هفت روش تربیتی، شامل گفتوشنود، بیان داستانهای اخلاقی و ضداخلاقی، توجهدادن به منابع هوشیارکننده، تدبیر، تعلیم حکمت، تلاوت قرآن کریم توأم با تأمل در آن و انذار دربارۀ مرگ شناسایی شد. براساس نتایج پژوهش، مبانی مذکور، خاستگاه اصول یادشده هستند و از اصولی که برشمردیم، روشهای تربیتی استخراج شدهاند که در شناخت و تسریع اصلاح ضعفهای بینشی، مؤثرند.
Truth-seeking and knowledge-seeking exists in the human body and it grows differently based on the conditions and benefits of upbringing. The degree of its intensity and weakness affects the vision of each person and can be checked. Many behavioral characteristics are also rooted in people's insight. The current research was written with the aim of explaining the basics of human vision weakness and the principles and educational methods of its correction in the Holy Quran. This research is among the qualitative researches in terms of approach. To do it, an analytical method using thematic analysis method has been used. The statistical community includes the Holy Qur'an and examples of verses related to vision impairment. In order to answer the questions, the primary data were coded and the basic, organizing and inclusive themes were classified in the three axes of basics, principles and methods. According to the findings of the research, in the field of the basics of vision weakness, five basics of the weakness of scientific powers from birth to old age, blind imitation, polytheism with God Almighty, doubting the Qur'an, and doubting the reality of divine punishments were found. In the field of principles, five principles of improving the level of knowledge according to the learner's capacity, insight, rationality, thinking and justice were determined. In the field of methods, seven methods of conversation and listening, telling moral and anti-moral stories, paying attention to sobering sources, planning, teaching wisdom, meditative recitation of the Holy Quran and warnings about death were identified. Based on the results of the research, the aforementioned principles are the origin of the aforementioned principles, and from the mentioned principles, methods have been extracted that are effective in recognizing and accelerating the correction of vision weaknesses.
Machine summary:
این مقاله، برگرفته از پایاننامۀ کارشناسی ارشد با عنوان تبیین ضعف وجودیِ انسان براساس قرآن کریم بهمنظور استخراج روشهای تربیتی مبتنیبر آن، دانشگاه علامه طباطبایی است.
شناخت مبانی ضعفهای وجودی، اصول و روشهای تربیتی با توجه به قرآن کریم بهعنوان منبعی موثق، مربّی یا متربّی را در دستیابی به بینشی برای زدودن انحرافها و نیز اصلاحکردن رفتارها و صفات خویش یاری میرساند؛ زیرا درپی شناخت مبانی ضعف بینشی میتوان آنها را ازبین برد و به رفتارهای تربیتی صحیح بازگشت؛ علاوهبر اینها تشخیصدادن مبانی، به شناسایی شیوههای تربیتی در مواجهۀ صحیح با افراد مختلف میانجامد و بدین صورت، مربّیان میتوانند متربّیان را بهدرستی هدایت و تربیت کنند یا مانع بروز رفتارهای نامناسب ازسوی آنان شوند.
برای اطمینانیافتن از برداشت درست دربارۀ آیات، از تفاسیر المیزان و نمونه استفاده و بدین منظور، مراحل زیر را طی کردهایم: نخست، آیات مرتبط با ضعف بینشیِ انسان در قرآن کریم و شرح آنها در تفاسیر معتبر را توسط نرمافزار جامع قرآنی با استفاده از کلیدواژۀ «ضعف بینشی» بهصورت اولیه بررسی کردیم؛ سپس ضعفهای مختلف در این زمینه را درقالب ضعف قوای علمی استخراج و کدگذاری اولیه کردیم.
کدگذاری و طبقهبندی مضامین پایه تا فراگیر روشهای تربیتی {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} در جدول 3، مضامین سازماندهندۀ گفتوشنود، بیان داستانهای اخلاقی و ضداخلاقی، توجهدادن به منابع هوشیاریبخش، تدبیر، تعلیم حکمت، تلاوت قرآن کریم همراه با تأمل در آیات آن و انذار دربارۀ مرگ براساس مضامین پایه انتزاع و طبقهبندی شدند و بهمنظور اصلاح ضعفهای تربیتی، ذیل مضمون فراگیر روشهای تربیتی قرار گرفتند.