Abstract:
«ولایت» و «امامت» کانون معارف شیعه است و آموزه مهدویت به دلیل اتصال و انتساب به امام حیّ و حاضر، همواره در کانون تلاشهای علمی و عملی حوزههای علمیه جهان تشیع و بزرگان آن در طول تاریخ بوده است. حکمای حوزه در قرن چهاردهم شمسی، که خود در مرکز تحولات نظری و عینی بودهاند، سعی کردهاند با نظریهپردازی در مورد این آموزه گرانسنگ، ضمن پاسخگویی به شبهات و رفع نیازهای علمی، جامعه شیعه را سرپرستی و هدایت کنند.این پژوهش تلاش دارد با بررسی اندیشههای مهدوی حکمای حوزه علمیه قم، ضمن تحلیل مهمترین نظریهها و ابتکارات، سیر تطورات آنها را بررسی و نقاط عطف آن را واکاوی کند. در این زمینه برجستهترین آرای متکلمان و فیلسوفان حوزوی در موضوع مهدویت تحلیل شده و سپس سیر تطورات آن، خصوصا در سه عرصهای که در کانون توجهات و تاملات ایشان بوده؛ یعنی «اثبات وجود امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشّریف، «انتظار» و «آرمانشهر مهدوی» بررسی شده است.
The concepts of "vilayat" and "imamate" encompass the teachings of Shiism. The doctrine of the Mahdism, due to its association with the living and present Imam, has always been a focal point of the scholarly and practical efforts within the academic institutions of the Shi'a world and its esteemed figures throughout history. Scholars of the fourteenth century AH, who themselves were at the center of theoretical and practical transformations, have endeavored to not only address doubts and fulfill scholarly needs, but also provide leadership and guide the Shi'a community by theorizing about this lofty teaching.This research endeavors to examine the Mahdism thoughts of the scholars of the Qom seminary, while analyzing their most important theories and initiatives, investigating the process of their evolution, and elucidating their crucial points. In this regard, the most prominent views of the theologians and philosophers of the seminary on the subject of Mahdism are analyzed, and subsequently, the evolution of these views, especially in the three areas that have been the focus of their attention and contemplation, namely "Proof of the existence of Imam Mahdi (AJ)", "Awaiting", and "Ideal City of Mahdism", have been examined.
Machine summary:
لذا در پایان نتیجه میگیرد که نهضت جهانی و تاریخی امام مهدی موعود؟عج؟ همان آینده روشن تاریخ است که انسان کامل با بهرهگیری از آموزههای الاهی به آن دست مییابد (همان، ص310) و در این زمینه به دیدگاههای فارابی درباره مدینه فاضله استناد میکند.
علامه مصباح یزدی، نیز در کتاب «آموزش عقاید» ضرورت وجود امام زمان و هدف ایشان را بر اساس حکومت الاهی جهانی اثبات کرده است.
در جمعبندی میتوان گفت که دیدگاهها و مباحث علامه مصباح در موضوع مهدویت چند امتیاز مهم دارد: اولاً، نگاهی کارکردگرایانه دارد؛ یعنی به کارکردهای فردی، اجتماعی و حکومتی این آموزه در زندگی و عملکرد مؤمنان توجه دارد؛ ثانیاً، عینی است؛ یعنی به وظایف منتظران در قبال نظام جمهوری اسلامی به عنوان جلوه کوچکی از حکومت جهانی حضرت تأکید دارد؛ ثالثاً، جهان شمول است؛ یعنی مباحث جهانیسازی را ذیل آموزه مهدویت امتداد داده و به دنبال ارائه ابعاد مشترک جهانی آن است.
با شروع نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی در سال1342، نظریهپردازی در موضوع انتظار، از حیطه فردی و شخصی فراتر رفته و در مقیاس اجتماعی تحلیل شده است؛ یعنی علاوه بر تبیین وظایف فردی آحاد مؤمنان در دوران غیبت، وظایف جامعه مؤمنان در زمینهسازی ظهور مطرح شده و تکالیفی همچون برقراری عدالت و مقابله با فساد، مبارزه با استبداد داخلی و استعمار خارجی و ایستادگی و مقاومت در برابر کشورهای ظالم و استکباری برای جامعه مؤمنان برشمرده شده است.
از دیدگاه علامه مصباح، تشکیل جامعه آرمانی انبیا، فقط با ایجاد حکومت الاهی جهانی ممکن است؛ اما شرایط تشکیل چنین حکومت جهانی برای هیچکدام از ایشان فراهم نشده است و از آنجا که امامت متمم نبوت و تحققبخش حکمت خاتمیت است، میتوان نتیجه گرفت این هدف به طور کامل به وسیله آخرین امام، تحقق خواهد یافت.