Abstract:
حشر انسان ها در موقف محشر، از مسلمات ادیان الهی بوده و به صورت های مختلف در منابع و معارف ماثور دینی وارد شده است. تبیین عقلی این دسته مسایل، مورد تاکید بسیاری از اندیشمندان اسلامی بوده است. در این میان، نظام فلسفی صدرا با مبانی و اصول ویژه ، ظرفیت تبیین این سنخ از مسایل را به صورت دقیق دارد. این جستار این مساله را از منظر صدرا و با روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار داده است. براساس اصول حکمت صدرایی -از جمله حرکت جوهری نفس انسانی، نوع متوسط بودن انسان و نیز قاعده اتحاد علم، عالم و معلوم و اتحاد عامل با عمل-، هر فرد انسانی برحسب علم و عملی که در نشیه طبیعت انجام می دهد صاحب ملکات و هییت های راسخه ی در نفس می شوند که صدرا با الهام از قرآن کریم با عبارت «شاکله» بدان اشاره می کند. شاکله ی هر فرد صورت ملکوتی وی را تعیین می کند و فرد در محشر به همان صورت و به صورت نوع منحصر به فرد و متفاوت از افراد دیگر محشور می شود.
Machine summary:
براساس اصول حکمت صدرایی -از جمله حرکت جوهری نفس انسانی ، نوع متوسط بودن انسان و نیز قاعده اتحاد علم ، عالم و معلوم و اتحاد عامل با عمل -، هر فـرد انسـانی برحسـب علم و عملی که در نشئه طبیعت انجام می دهد صاحب ملکات و هیئت های راسخه ی در نفس می شوند که صدرا با الهام از قرآن کریم با عبـارت «شـاکله » بـدان اشـاره می کنـد.
امری که در بیان بسیاری از متکلمان با عبارات احیاء اموات و اعاده ابـدان تعبیـر می شود؛ اما بر اساس مبادی حکمی صدرا چنین تعبیراتی نادرست است ، زیرا عـود روح به بدن موجود در دنیا ممکن نیست ؛ آنچه تحقق می یابد تحقق روح بـا بـدنی اسـت کـه عین همین بدن دنیایی است به نحویکه از خود همین نفس نشئت می گیـرد؛ زیـرا آنچـه حقیقت انسان را شکل می دهد نفس انسانی اسـت ؛ البتـه نفسـی کـه اضـافه بـه بـدن از مقومات آن است .
برحسب این معنا مراد از حشر عبارت است از سـیر جمعـی انسـان ها و ورودشان به عالم قیامـت و تبلـور بـاطن و ظهـور ملکـات و صـفات نفسـانی آنهـا کـه صورت های مختلفی را شکل می دهند (صدرالدین شیرازی، ۱۴۰۱، ۸۸- ۸۹).
صدرا بر اساس اصول حکمی خود ازجمله حرکت جوهری نفـس انسـانی و نـوع متوسط بودن انسان ، تبیین دقیقی از حشر متکثر و متنوع انسان ها در محشر به دست داده است .