Abstract:
بر اساس مادهی 209 قانون مجازات اسلامی هر گاه مرد مسلمان عمدا زن مسلمانی را بکشد محکوم به قصاص است لیکن ولیّ زن باید قبل از قصاص قاتل نصف دیهی مرد را به او بپردازد اما قانونگذار حکم موردی که مرد مسلمان به طور عمدی بیش از یک زن را به قتل برساند بیان نکردهاست. این مقاله در صدد پاسخگویی فقهی به حکم فاضل دیه در قتل دو زن توسط یک مرد میباشد و در این راستا دو مطلب عمده را به اثبات رساندهاست:
1، بر اساس عمومات قرآن مثل «النفس بالنفس» زن و مرد در حکم قصاص برابر می باشند.
2، آن چه که بر اساس روایات مستفیضه این عمومات را تخصیص زدهاست موردی است که مردی تنها یک زن مسلمان را به قتل رساند که قصاص مشروط به ردّ فاضل دیه است اما در مواردی که قاتل بیش از دو زن را بکشد به عقیدهی نگارنده تهاتر قهری حاصل میشود و در صورتی که اولیای دو زن خواهان قصاص باشند، قاتل بدون رد فاضل دیه قصاص میشود.
Machine summary:
"آیا در چنین موردی اولیای خواهان قصاص، باید چیزی به عنوان فاضل دیه، بپردازند یاخیر؟ در صورت لزوم پرداخت، آیا اولیای هر یک از مقتولان باید جداگانه نصف دیهی یک مرد را بدهند یا این که نصف دیهی یک مرد به نسبت اولیای خواهان قصاص، تقسیم میشود؟ مثلا اگر مردی دو زن را کشته و اولیای هر دو، خواهان قصاص باشند، آیا باید اولیای هر یک، نصف دیهی یک مرد را بدهند یا یک چهارم دیه را؟ در متون روایی در مورد صورتهای مختلف مسأله، روایات زیادی مطرح شده است، اما در خصوص مسألهی یادشده، روایتی که صریحا حکم آن را مشخص کرده باشد، در دست نیست.
ابن ادریس حلی معتقد است: «هرگاه مردی دو مرد یا بیشتر را بکشد و اولیای مقتولان خواهان قصاص باشند، برای ایشان چیزی بیش از قصاص نفس قاتل ثابت نیست و راهی به مال قاتل ندارند، زیرا خداوند فرموده است نفس در برابر نفس و نفرموده مال در برابر نفس؛ و نیز برای ایشان راهی به ورثهی قاتل یا عاقلهی وی نمی باشد، پس اگر خواستار دیه باشند و قاتل نیز ارادهی دیه کند، بنا بر آن چه گذشت، برای هر یک از اولیای دم بر عهدهی قاتل، در ازای هر مقتول دیهی کامل وجود دارد و اگر قتل از باب خطا (اشتباه) باشد، دیه همهی آنها به طور کامل به عهدهی عاقلهی قاتل است."