Abstract:
منظومههای حماسی ایران،بسیاری از آیینهای ادیان باستانی را در بردارند و در اصل،نبرد روشنی و تاریکی یا نبرد اهورامزدا و اهریمن را بیان میکنند.
بررسی آیینهای کهن ایرانی نشان میدهد که همواره سه آیین زروانی،مهرپرستی و زردشتی بیشتر مورد توجه بوده و در این میان،«آیین مهری»(میتراییسم)که آیینی مبتنی بر چندگانه پرستی بوده با وجود پژوهشهای بسیار،همچنان در بخشهای عمده ای ناشخناخته مانده و به ویژه کمتر به نشانهها و عناصر آن در آثار ادبی توجه شده است.
از جمله عناصری که در انجمن مهری دینی با چندین تجسم نشان داده شده و در حد ایزدی از ایزدان این انجمن تعالی یافته،گیاهی زرین به نام «هوم»است.هوم در شناهنامه تنها یک بار به آشکارا در هیأت مردی پشمینهپوش و چندین بار از جمله در داستان زاده شدن رستم به گونهی نهانی در شکل گیاه درمانبخش یا نوشیدنی آیینی ظاهر شده و هر بار در طرح کلی روایتی از روایات شاهنامه نقش داشت است آنگونه که میتوان گفت بدون شناسایی نقش این گیاه،فهم گوشهای از روایات ملی ایران ناقص و ابتر خواهد ماند.
این نوشتار بر آن است که مرتبهی هوم در باور مهریدینان را نشان دهد و به بررسی نقش و جایگاه آن در شاهنامه بپردازد.
Machine summary:
"از مطالب هوم یشت دریافت میشود که نوشیدن عصارهی این گیاه مقدس،صرفا برای لذت بردن
این گیاه در اوستا(هوم یشت)چندین بار با صفت زرین توصیف شده و در بندهش نیز دور دارندهی
روشنی نشان می دهد که نوشیدن هوم آدابی ویژه داشته و فرمان آیینی چنین بوده است که نباید
کیخسرو نیز از توجه ایزد هوم این توان را یافته است که بتواند بر دیو پیمانشکن و دروجی به نام افراسیاب پیروز گردد.
در داستان رستم و اسفندیار نیز تأثیر شفابخشی این گیاه به گونهای دیده میشود.
در این جا نیز تأثیر پر سیمرغ که با شیر آغشته شده به سبب تماس مداوم با گیاه هوم بوده است.
(یا منابع او)این خاصیت را برای هوم به مناسبت داستان رستم و اسفندیار از خود ساخته باشند...
هوم که در داستان نبرد بزرگ کیخسرو ظاهر شده است و دروج و پیمانشکنی به نام افراسیاب را
اختلاف دینی خاندان رستم و اسفندیار اشاره شده و آمده است که چون زردشت ظهور کرد و دین
بر عهده گرفته و به دوستاران مهر یاری رسانده بود،در این جا نیز ویژگی دیگر مهر یعنی خشم او را نسبت به پیمانشکنان و مهر دروجان عهدهدار شده و به رستم مهری کیش در کشتن اسفندیار یاری
پیوند سیمرغ و مهر نیز نشانهای از حضور این ایزد باستانی در داستان نبرد رستم و اسفندیار و
پیوند اسطورهای سیمرغ و هوم در این داستان نیز در خور تأمل است.
یاور خاندان زال بوده است و این مطلب را فردوسی از زبان سیمرغ خطاب به رستم چنین بیان کرده"