Abstract:
قطبهای علمی همراه با نهاد های مولد اندیشه که مکمل و متمم آنها به شمار می آیند،
موتور های محرک توسعه، در کلی ترین معنای این واژه، در قرن بیست و یکم محسوب می
شوند. این نکته که چه عواملی موجب شدند تا این ساختارهای جدید، ابتدا در کشورهای
پیشرفته و سپس در کشورهای در حال پیشرفت، جایگزین مؤسسات پژوهشی سنتی شوند و نیز
این موضوع که ساختار های جدید تا چه اندازه در تحقق اهدافی که برایشان در نظر گرفته
شده بود با توفیق قرین شدند و کدام علل و اسباب در این زمینه نقش اصلی را ایفا
کردند، همگی در زمره مسائلی هستند که از دیدگاه روش شناسی علمی در خور اهمیت
فراواناند. تأمل نقادانه در سیر عملکرد قطبهای علمی احیانا می تواند الگوها و
سرمشقهای مناسبی را برای استفاده از آنها در محیطهای بومی و محلی کشورهای درحال
توسعه ارائه کند. در مقاله حاضر کوشش شده است تا با ارزیابی برخی از مهمترین علل
کامیابی قطبهای علمی موفق، آموزههایی عملی و کاربردی برای فعالیتهای اثربخش
قطبهای علمی در داخل کشور ارائه شود.
Machine summary:
"این عطف نظر به همراه تحولات دیگری که در عرصههای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به وقوع پیوست، طی چند دهه اخیر راه را برای رشد تلقی تازهای از علم و فعالیتهای علمی و فناورانه هموار کرده و این امر خود زمینهساز ظهور نهادهای پژوهشی جدیدی شده است که سازماندهی آنها مبتنی بر این شناخت نوین است.
در باره «سیاست تحقیقاتی» این نهاد در پایگاه اینترنتی آن چنین آمده است: انجمن ماکس پلانک مؤسسهها، مراکز تحقیق، آزمایشگاهها و گروههای کاری خود را با اهداف زیر به کار می گیرد: · ترویج پژوهش در معیار جهانی در علوم طبیعی، علوم زیستی و علوم انسانی؛ · تکمیل و به کارگیری روشها و فناوریهای جدید برای پیشبرد تحقیقات؛ · تربیت و آموزش محققان جوان با تواناییهای بالا به این نیت که آنان بتوانند در فعالیتهای علمی، اقتصادی و اجتماعی سهم مؤثری داشته باشند؛ · تسهیل انتقال نوآوریها و تخصصها به بدنه اقتصاد و جامعه؛ · ایجاد و حفظ همکاری و مشارکت نزدیک میان محققان در داخل و خارج کشور؛ · کسب حداکثر سود و بازده ممکن از منابع تخصیص داده شده برای مقاصد پژوهشی.
در این زمینه بجز مؤسسه ماکس پلانک که با بسیاری از مؤسسات پژوهشی در سراسر جهان ارتباطات نزدیک علمی و داد و ستد اطلاعات و دانش فنی دارد، میتوان به نمونه موفق شرکت هلندی فیلیپس نیز اشاره کرد که 43 درصد از فعالیتهای علمی و فناورانهاش را در کشور های مختلف از جمله آلمان، انگلستان، فرانسه، آمریکا، هندوستان و جنوب شرقی آسیا و نیز با استفاده از مراکز پژوهشی برتر در این نقاط به انجام می رساند(Reger, 2004) ."