Abstract:
در این نوشتار بر بررسی همه جانبه¬ای در مورد شک در مقتضی تلاش شده است که آیا اصل استصحاب در مورد آن جاری است؟ اصل به معنای تعیین تکلیف هنگام شک و حیرت است، در حالی که کشف از واقع در آن لحاظ شده و منظور از مقتضی، استعداد مستصحب و قابلیت بقا و استمرار آن است. با اختصاص بخشی از پژوهش به مفاهیم و تعاریف متفاوت از مقتضی، ادله استصحاب مانند اخبار و روایات و بنای عقلا مورد توجه قرار گرفته است. گروهی بر این باورند که "نقض" به معنای مجازی خود به کار رفته است و متقابلا، گروه دیگر در شک در مقتضی، استصحاب را معتبر می¬دانند.
Machine summary:
"مهمترین هدف پژوهش،تفحص در اخبار و روایات است که آیا تعمیم دارند و استصحاب را در شک در مقتضی نیز جاری میسازند یا خیر؟ البته در این زمینه اصولیین دو گروه شدهاند،عدهای چون شیخ انصاری و میرزای نائینی استصحاب را در شک در مقتضی غیر معتبر دانستهاند(نکـ:انصاری، 328؛کاظمی خراسانی،4/377)و گروهی چون آخوند خراسانی و آقا ضیاء الدین عراقی حجیت استصحاب را مطلقا حجت دانستهاند(نکـ:کفایة الاصول،2/285؛ بروجردی نجفی،4/75-85).
آقا ضیاء الدین عراقی در تعلیقات خود بر فوائد آورده است:حجیت استصحاب از باب وثوق نوعی است نه از باب تعبد و عمل به یکی از دو طرف شک و چنانچه شارع ردع نکرده باشد مستلزم اعتبار استصحاب از باب امارات خواهد بود و تصور نمیکنم قائلین به استصحاب از راه بنای عقلا به چنین مطالبی ملتزم شوند(نک:کاظمی خراسانی،فوائد الاصول،4/332).
درحالیکه،شک در آن،شک در مقتضی است چون از ابتدا احراز نشده که آیا این حکم استمرار دارد یا به غایتی محدود است،زیرا نسخ در حقیقت پایان زمان حکم است چرا که در غیر این صورت بداء لازم میآید که در حق خداوند محال است یا شیخ استصحاب در موضوعات را پذیرفته و میان شک در مقتضی و شک در رافع تفاوتی قائل نشده است و نیز استصحاب عدم غایت در شبهه موضوعیه را پذیرفته درحالیکه،از موارد شک در مقتضی است»1 (نکـ:واعظ حسینی،3/28-29).
به همین دلیل آقا ضیاء الدین عراقی معتقد است این خبر عام است و شامل شک در مقتضی و رافع میشود7زیرا چنانچه نقض،به خود یقین مستند باشد دیگر برای اسناد نقض به آن،نیاز نیست که متیقن قابلیت بقا و استمرار داشته باشد (نکـ:بروجردی نجفی،4/75-85)."