Abstract:
کرجی در إنباط المیاه الخفیة(استخراج آبهای پنهانی)به معرفی و تشریح ترازهای متدوال عصر خود پرداخته است.علاوه بر چهار ترازی که به عنوان ابزارهای موجود بررسی شدهاند،کرجی دو تراز دیگر،«تراز شاقولی مدرج»و«تراز دوربینی مدرج»را نیز به عنوان ابداعات خود بر آنها افزوده است.در این مقاله پس از معرفی چهار ابزار نخست،این دو تراز با تکیه بر روش کرجی برای مدرج کردن،با شرح بیشتری بررسی خواهند شد و مثالهایی از کاربرد آنها خواهد آمد.
Machine summary:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 3-نمودار رسم شده از تراز شاقولی طبق توصیف کتاب(ص 95) اکنون نخی به طول 30 ذراع(حدود 15 متر)انتخاب میشود و صفحهء مثلثی شکل کاملا در وسط آن قرار میگیرد.
با قائم کردن شاقول میتوان به کمک نخی اختلاف ارتفاع را معین کرد(شکل 4) (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 4-نحوهء استفاده از تراز شاقولیترازهای اختراعی کرجی1-تراز شاقولی مدرج این تراز،نوع تکامل یافته و مدرج تراز شاقولی است.
تعیین ارتفاع یک نقطه با استفاده از تراز شاقولی مدرج برای این منظور،زنجیر که تراز در وسط آن قرار گرفته و دو سر آن به دو انتهای شاخص متصل است کاملا کشیده شده و در نقاط اندازهگیری قرار میگیرد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 10-شاخص کرجی برای این چوب شمشمه مانند،یک حلقه یا طوق چهارگوش تهیه میشود که دهانهء حلقه درست به اندازهء سطح مقطع چوب باشد به گونهای که حلقه در محل خود به راحتی نلغزد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 13-سه حالت تراز و شاخص نسبت به یکدیگر کرجی تأکید میکند که در اینگونه اندازهگیری،تراز باید بسیار دقیق و درست باشد تا اندازهگیری صحیح و دقیق شود؛اگر اندک اعوجاجی در آن باشد،با نگاه کردن به شاخص نقشدار از جهات مختلف میتوان آن را جبران کرد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 17-تراز دوربینی مدرج با صفحهء تراز افقی نتیجه در مقالهء حاضر فقط به ترازهایی که کرجی در کتاب خود معرفی کرده، پرداخته شده است این ترازها برای برداشت زمین،اندازهگیری ارتفاع کوهها و تعیین فاصلهء بین آنها و نظایر آن استفاده میشدند."