Abstract:
یکی از اصلی ترین مسائل فلسفه اسلامی، که از نظر سبقت و قدمت نیز از اولین آنهاست، مسأله علیت است. این مسأله دارای شعب و فروعاتی است، که از جمله مهمترین آنها می توان به مسأله رابطه علیت اشاره کرد. مسأله رابطه علیت نیز در جای خود با مسایل بسیار مهم و اساسی دیگری، نظیر «کیفیت صدور ممکنات از واجب تعالی» و «تناهی سلسله علل و معلولات»، درگیر و مرتبط می باشد. با توجه به سخنان فیلسوفان مسلمان، می توان «رابطه علیت» را رابطه ای دوتایی میان زوجهایی معین و مرتب از اشیا دانست که یکی از آنها (علت) هستی بخش است و دیگری (معلول) هستی یافته، مانند رابطه میان واجب و ممکن بازخوانی اقوال حکیمان مسلمان از نوع رابطه علیت و خواص آن، هم از دیدگاه متافیزیکی و فلسفی و هم از منظر « نظریه روابط » منطق صوری جدید، ما را به نتایجی متقابل و غیر قابل جمع می کشاند. این مقال در پی آن است که ضمن توضیح رابطه علیت، با تکیه بر اصطلاحات و اصول مورد قبول فیلسوفان مسلمان، به آشکار سازی این نتایج متقابل و غیر قابل جمع بپردازد. در پایان نیز برای رهایی از این نتایج متقابل و متضاد سه راه حل، بویژه راه حل ملاصدرا با تکیه بر نظریه وحدت شخصی وجود، پیشنهاد شده است.
Machine summary:
"از دیدگاه صوری رابطهای که توسط محمول(به تصویر صفحه مراجعه شود)بیان میشود نامتقارن است اگر و
در این صورت رابطهای که توسط محمول(به تصویر صفحه مراجعه شود)بیان میشود غیرمتقارن است اگر و تنها
خوانده شود:برای هر x ،برای هر y ،اگر x دارای رابطه R با y باشد انگاه چنین نیست که y نیز دارای
خوانده شود:چنین نیست که برای هر x ،برای هر y ،اگر x دارای رابطه R با y باشد آنگاه y نیز دارای
تصریح کرده است«واجب است رابطه علی واجب تعالی با جمیع معلو لات یکسان و
اما از سوی دیگر نیز به وجود رابطه علیت میان هر کدام از علل مذکور
و معلول اخیر فرض شد درباره رابطه علیت دیگر اجزاء سلسله(و حتی واجب تعالی)با
علیت هستیبخش و فاعلی واسطهای واجب تعالی برای این اجزاء قابل جمع نمیباشد،
نیست رابطه علیت میان شیء و خودش برقرار باشد،بلکه این رابطه میان دو شیء از این حیث که یکی هستیبخش است و دیگر هستی یافته،برقرار میباشد.
به بیان صوری درباره این رابطه میتوان گفت:(به تصویر صفحه مراجعه شود).
با توجه به اینکه واجب تعالی علت هستیبخش همه اشیا است و وجود همه آنها
عقل اول از واجب الوجود است به همان نحو نیز وجود سایر معلو لات از او میباشد.
در این صورت واجب تعالی در سلسله علل و معلو لات تنها برای معلول(عقل)
رابطه موردنظر ملا صدرا دارای دو ویژگی است:اولا)این رابطه میان دو شیء متباین،
این تحلیل،رابطه میان دو شیء که یکی علت و هستیبخش است و دیگری معلول و"