Abstract:
گزارههای کتاب و سنت و ابزارها و روشهایی که علم اصول در اختیار فقیه قرار میدهد عمیقترین تحلیلها را در زمینهء قواعد حاکم بر مناسبات اجتماعی و اقتصادی به دست میدهد و علم حقوق را در بررسی و تحلیل قواعد حاکم بر مناسبات اجتماعی در زمینهء روش و منطق اختصاصی تحت تأثیر قرار داده و استفاده از تعابیر منطقی و اصولی را برای حقوقدان فراهم میآورد.علم حقوق نیز دستاوردهای روشی خود را در حوزهء قانونگذاری عرفی برای تبدیل مفاهیم و گزارههای فقهی به مفاهیم و گزارههای قانونی و در زمینهء دادرسی دستاوردهای شکلی را در اختیار فقیه قرار میدهد تا در تعاملی روشمند به تکامل در گسترههای گوناگون نایل آیند و در فرایند چنین تعاملی است که نظام حقوقی ایران به اصالت و بالندگی و کارآمدی مطلوب خود دست مییابد. دانش فقه از شاخههای علوم اسلامی و علوم حقوق از شعبههای مهم علوم انسانی است.جایگاه این دو دانش در نظام حقوقی ایران ایجاب مینماید که بسترهای تعامل آن دو در مطالعهای میان رشتهای ارائه و نسبت به رابطهء ماهوی و تاریخی این دو علم مورد پژوهش قرار گیرد.در این جستار در نگاهی کلی و عمومی مهمترین زمینههای ارتباط و نسبت این دو دانش یعنی ماهیت، موضوع،مسائل،هدف،مبنا،قلمرو،تقسیمات مباحث و روش،به اجمال و اختصار ارائه و بر ضرورت روشمند شدن تعامل این دو دانش تأکید شده است.دانش فقه با توجه به مبادی و مبانی کلامی که بدان متکی است قواعد حقوقی را به سنت،اخلاق و آداب شرعی رهنمون میشود.علم حقوق نیز با طرح موضوعات جدید و ارائهء آگاهیهای نو از موضوعات پیشین،امکان پویایی فقه و کار آمدی آن را فراهم میآورد دانش فقه با تکیه بر منطق فهم
Machine summary:
"بنابراین،آگاهی از مبانی فقهی قوانین و بررسی و تحلیل آرا و انظار معتبر فقهی امری است که هیچ حقوقدان ایرانی از آن مستغنی نیست و قاضی و دادرسی در مقام اجرای عدالت بدان ملزم میباشد؛بدین جهت برخی از حقوقدانان در جایی که قانون حکم خاصی نداشته باشد آن را از منابع رسمی حقوق به شمار آوردهاند (کاتوزیان،6831:51/1)؛زیرا اغلب مواد قانون مدنی،قانون مجازات اسلامی در حقیقت چهرهء حقوقی آرا و انظار مشهور فقیهان امامیه است.
م. آمده است:«در صورتی که حق یا دینی بر عهدهء کسی ثابت شد اصل بقای آن است مگر خلافش ثبت شود»بدون تردید حیطهء روششناسی دو علم فقه و حقوق را باید از مهمترین حیطههای تعامل این دو دانش به شمار آورد پیشرفتهای شگفتانگیز در اصول فقه به ویژه بعد از ابتکارات پژوهشهای عمیق شیخ انصاری بهترین ابزار و روشها را برای فهم عمیق قواعد حقوقی به حقوقدان به دست میدهد.
01-جهت بخشی فقه به حقوق فقه با اشتمال بر احکام تکلیفی الزامی برخی از افعال و مناسبات اجتماعی را حرام میداند،لذا به قواعد حقوقی جهت میبخشد به عنوان مثال مناسبات اقتصادی ربوی در بیع و قرض چون در فقه حرام دانسته شده است هر قاعدهء حقوقی مغایر آن را ملغی اعلام مینماید«أحل الله البیع و حرم الربا»یا مناسبات جنسی بدون پشتوانهء شرعی را حرام میداند،لذا هرگونه قرارداد در این زمینه را فاقد اعتبار تلقی میکند یا تولید مشروبات الکلی برای نوشیدن آن را حرام میداند هرگونه قرارداد در این زمینه را غیر معتبر به شمار میآورد بنابراین فقه بر قواعد حقوقی جهت میبخشد."