Abstract:
یکی از ابتکارات فلاسفه اسلامی،تقسیمبندی معقولات و مفاهیم کلی است. توجه به اقسام معقولات،مشکلات فراوانی از مباحث معرفتشناسی و فلسفه را حل میکند و عدم بازشناسی آنها از یکدیگر موجب لغزشهای فراوانی میگردد؛شناسایی اقسام مفاهیم کلی،مبتنی برمعیاری معرفتشناسانه است که بتواند تمام مفاهیم ذهنی را در خود مندرج کند.این مقاله در پی بررسی این معیار از نگاه فیلسوفان بزرگ اسلامی است.
Machine summary:
"(همان:643/1) سهروردی بین دو دسته از مفاهیم تفکیک نموده است؛دسته اول مفاهیمی هستند که علاوهبر صورت ذهنی،واقعیت خارجی هم دارند،مانند مفهوم سیاهی و سفیدی که علاوهبر وجود ذهنی،در خارج هم دارای افراد هستند این مفاهیم همان مفاهیم ماهوی هستند که پل ارتباطی بین وجود ذهنی و خارجی آنها وحدت ماهیت است.
نوع دوم از معقولات ثانی فلسفی،نظیر مفهوم امکان است که هم فاقد فرد خارجی میباشند و هم از مصداق خارجی محروم هستند،یعنی با آنکه اشیای خارجی متصف به این دسته از مفاهیم میگردند،در ازای این دسته از مفاهیم، همانطور که هیچ فردی یافت نمیشود،هیچ مصداقی خارجی هم نیست(جوادی آملی،5731:954/1 و 064) تقسیم معقولات ثانی فلسفی به دو قسم یاد شده،بعد از اثبات اینکه دو طرف ربط در ظرف تحقق ربط موجودند،فرو میریزد؛زیرا ناگزیر همه معقولات ثانی فلسفی که اشیا در خارج به آنها متصف میشوند،از جمله برای مفاهیمی نظیر امکان مصداق خارجی وجود خواهد داشت.
(همان:533) با توجه به این دوگانگی مصداق معقولات ثانی،ملا صدرا آنها را به گونهای تعریف مینماید که عروض آنها بر موضوع در ظرف ذهن است،اما اتصاف موضوع به آنها نسبت به خارج و ذهن اعم است؛یعنی گاهی موجودات خارجی به آنها متصف میشوند و گاهی مفاهیم ذهنی و گاهی اتصاف اشیا به آنها به صورت مطلق است.
مفاهیم اعتباری فلسفی:این دسته از مفاهیم به لحاظ مصداق،دو دستهاند: دسته اول مفاهیمی هستند که حقیقت مصداق آنها در خارج بودن و داشتن آثار خارجی است،مانند مفهوم وجود و صفات حقیقی وجود،مانند وحدت،فعلیت، وجوب و..."