Abstract:
«معروف» واژه ای است برای معرفی کارهای نیک در قرآن کریم که هر گونه طاعتی را در برمی گیرد. عرف و معروف بیش از 40 بار در قرآن به کار رفته است و بیشتر شامل بخش های حقوقی قرآن می شود. بیش از پنجاه درصد از این موارد مربوط به حقوق زن در نظام خانواده است. مقاله حاضر با استفاده از معنی شناسی ساختگرا (روابط معنایی در سطح واژه) واژه معروف را مورد تحلیل قرار داده است. تقابل این واژه با واژه های «نکر»، «منکر» و «جهل» نشان می دهد که معروف و عرف در بیان قرآن کریم به معنای شناخته شده، نیکو و امر منطبق بر طبع، شرع و عرف خردمندانه عمل کردن است. موارد کاربرد این واژه در قرآن کریم همچنین نشان می دهد که در بعضی آیات، حقوق زنان در زندگی مشترک به صورت کلی و مطلق، با این واژه بیان شده و گاه تامین نیازهای اقتصادی و گاهی دیگر، نوع رفتار و معاشرت با زنان با این واژه تبیین گردیده است. قید «معروف» در آیات مذکور بیانگر آن است که کلیه حقوق زن در نظام خانواده باید مقبول طبع، عقل، شرع، عرف و فرهنگ جامعه باشد.
Machine summary:
تقابل اين واژه با واژههاي «نکر»، «منکر» و «جهل» نشان ميدهد که معروف و عرف در بيان قرآن کريم به معناي شناخته شده، نيکو و امر منطبق بر طبع، شرع و عرف خردمندانه عمل کردن است.
بر این اساس، سؤالات تحقیق به شرح ذیل شکل میگیرد: 1ـ چرا در قرآن کریم برای تبیین حقوق زن از واژه «معروف» استفاده شده است؟ 2ـ چگونه میتوان به مفهوم «معروف» در قرآن کریم پی برد؟ 3ـ چه مواردی در قرآن از مصادیق «معروف» است؟ برای رسیدن به پاسخ سؤالات یاد شده، نخست با استفاده از بعضي روشهاي معناشناختي 1 اين واژه تعريف شده، سپس موارد کاربرد آن در آيات مورد تحليل ـــــــــــــــــــــــــ1ـ (semantics) از ظهور معناشناسي به عنوان يک علم کمتر از نيم قرن ميگذرد (لاينز، 1383، ص11).
همان طور که مشاهده مي شود، در آيات ياد شده واژههاي «منکر» و «نکر» که مقابل واژه «معروف» به کار رفتهاند، به معناي ناشناخته بودن و زشت بودن هستند؛ زشتي که خلاف طبيعت انسان يا خلاف شرع است.
حوزههای معنایی مرتبط با معروف واژه «معروف» يکي از واژگاني است که براي معرفي کارهاي نيک در قرآن کريم به کار رفته است 1 .
بکارگيري واژه «معروف» براي حقوق زنان در قرآن کريم بعضي از احکام طرح شده در آيات و روايات را تحتالشعاع خود قرار ميدهد.
خداوند براي بيان حقوق زن در قرآن کريم از اين واژه استفاده کرده است.
در بعضي از آيات مثل آيه 228 بقره حقوق زنان در زندگي مشترک به صورت کلي و مطلق با اين واژه نشان داده شده است «و لهن مثل الذي عليهن بالمعروف».
قيد معروف در اين آيات بيانگر آن است که کليه حقوق زن در نظام خانواده بايد شناخته شده از سوي طبع، عرف وشرع باشد.