Abstract:
فرامانروایان آل بویه به عنوان دولتی شیعی و برخوردار از سنت های سیاسی و میراث فرهنگی ایرانی، صمیمانه به پیشرفت علم و تمدن اسلامی خدمت کردند. صبغه ایرانی و رنگ مذهبی شیعه آنان، خاصه تسامح و تساهل ایشان که ناشی از تفکر عقلانی شیعه است، دو جرم بزرگ و گناه نابخشودنی از نظر نویسندگان کتاب های خیانات الشیعه و اثرها فی هزائم الامه الاسلامیه و حیاه العلمیه فی العراق خلال العصر البویهی، است. با آنکه عهد آل بویه را دوران شکوفایی علمی و عصر طلایی توصیف کرده اند، ولی آثار مزبور، ضمن نفی نقش خاندان حکومتگر بویه در ایجاد نشاط علمی، عظمت حیات علمی در این روزگار را نتیجه روند طبیعی خلافت عباسی به حساب آورده اند و تسلط آنان را بر بغداد و خلافت اسلامی و مذاهب اهل سنت، خطر بزرگ دانسته اند و تلاش آنان در گسترش فرهنگ و آموزه های شیعی را خیانت به تاریخ اسلامی و دلیل نابودی عقیده، فکر و میراث امت اسلامی گفته اند. در این مقاله، برخی آرای تاریخی درباره آل بویه و شیعه در ارتباط با خلافت عباسی، مذاهب اهل سنت و اوضاع علمی و فرهنگی این دوره با محوریت آثار فوق، مورد نقد و تحلیل تاریخی قرار گرفته است.
Machine summary:
"گفتنی است مؤلفان مزبور،در این آثار،خاصه کتاب خیانات الشیعه،بیآنکه به تفکیک«شیعه اعتقادی»از«شیعه تاریخی-سیاسی»بپردازند،تمامی فرقههای انحرافی مانند غالیان را نیز جزء آن به شمار آوردهاند(محمد عبد الرحمن،7002 م، ص 521-831)؛همچنین از میان انبوه مسائل اعتقادی شیعه،فقط به مسئله«تقیه» توجه نشان دادهاند و براساس آن،تمامی فعالیتها و حرکات شیعیان به ویژه مواضع آنان را در تاریخ اسلام در رویارویی با دستگاه خلافت عباسی،خیانت و توطئه محسوب نموهاند(محمد عبد الرحمن،همان،صص 01 و /51عباسی،معتوق،همان،ص 02 و صفحات بعد)؛درحالیکه این امر،ناشی از خشونت و شدت عمل،ظلم و ستم امویان و عباسیان علیه پیروان و اولاد علی علیه السلام بوده است و مؤلفان،همهء این عوامل،خاصه محرومیت و تحمل ستم از سوی شیعیان را به عمد نادیده میگیرند؛گذشته از این، به درک و فهم مسئلهء تقیه از منظر ائمه اطهار،فقیهان و علمای شیعه نیز برنیامدهاند، بلکه فقط به یک اثر ضد شیعی به نام حقیقة الشیعه نوشته عبد الله الموصلی(موصلی، 2002 م)اکتفا ورزیدهاند(محمد عبد الرحمن،همان،ص /61الموصلی،2002 م،ص 63-73)و (1).
آیا اعتقاد امیران آل بویه این بوده است که شیعیان را بر سایر فرق برتری دهند و آنان را در همهء امور حاکم گردانند یا برعکس به دلیل اعتقادشان به حقانیت تشیع،به آنها هم اجازهء عرض اندام دادند؟(زرینکوب،8631،ج 2،صص 874 و 084) آل بویه با آنکه شیعی یا طرفدار شیعه بودند و تعمیر قبور ائمه و برگزاری مراسم سوگواری سالار شهیدان و نیز بزرگداشت عید غدیر از کارهای آنان است(ابن اسفندیار،6631،ص /422ابن اثیر،8991 م،ج 7،ص 502)،به این دلیل که بر جمعیت کثیری از اهل سنت حکومت میکردند،از تعصب اجتناب میورزیدند (DAVIES,1960,vol."