Abstract:
کتب درسی سهم چشمگیری در عرصه نشر دارند و مخاطبان آن غالبا قشرهای فرهیخته فرهنگی و دانشگاهیاند.بدیهی است که مؤلفان و ویراستاران باید با دقت و وسواس بیشتر به تألیف و پیرایش زبان آنها بپردازند و علاوه بر غنا بخشیدن به محتوا، انضباط ساختاری و استواری زبان را که شاخص اصلی این کتابهاست،برقرار کنند. این مقاله درصدد ارائهء برخی نکات ویرایشی است که در شکلدهی این متون نقش برجستهای دارند.در بخش نخست،ضمن تأکید بر ضرورت رعایت زبان معیار در کتب درسی،به سه ویژگی اصلی این نوع زبان:بینشانگی،نامهجوری،تعادل در تعامل با واژگان بیگانه میپردازیم.در بخش دوم،برخی مسائل ویرایش ساختاری متن،از قبیل:برقراری نظم و ترتیب مطالب،ممانعت از زیادهگویی،ایجاد هماهنگی در متن،تعیین پاراگرافها،برطرف کردن ابهامهای متن و مستندسازی ارائه میشود. این مقاله توجه ویراستاران را علاوه بر واژه و جمله،به واحدهای فراجملهای متن جلب میکند.
Machine summary:
"برقراری نظم و ترتیب مطالب،ممانعت از زیادهگویی،ایجاد هماهنگی در متن، تعیین پاراگرافها،برطرف کردن ابهامهای متن و مستندسازی از عناصر مهم در ویرایش ساختاری متن هستند که ویراستار باید در ویرایش آثار آنها را در نظر گیرد: 1.
برای مثال،برخی کلمات بیگانه وقتی به زبان دیگر وارد میشوند،چندان شفاف نیستند و باید واژههای دیگری از زبان مقصد در کنارشان قرار گیرد تا کاربران آنها را بشناسند؛ مانند سنگ حجر الاسود،تهویه هوا یا لگن خاصره که خاصره خود به معنی لگن است.
برای مثال،در اغلب کتابهایی که با عنوان گزیده متون نظم فارسی تألیف میشود،مانند گزیده اشعار خاقانی(ماهیار،2731) پس از نقل اشعار،بدون مقدمه به شرح و توضیح تکتک ابیات پرداخته میشود؛در حالی که هیچ تصویر کلی از محتوای شعر ارائه نمیشود تا خواننده در گیرودار فهم پیچیدگیهای ابیات،محور اصلی شعر را از یاد نبرد.
در پایان مایلم بیتی از سعدی را که مناسب نقش مؤثر و ارزشمند ویراستاران در هدایت نویسندگان و بهبود متن است،نقل کنم: به نزد من آنکس نکوخواه توست که گوید فلان خار در راه توست هر آنکس که عیبش نگویند پیش هنر داند از جاهلی عیب خویش بوستان سعدی شیرازی نتیجهگیری ویراستار باید اطمینان یافتن از رعایت ضوابط زبان معیار در متون آموزشی،ناگزیر از برقراری ارتباطی آگاهانه و مستمر با تغییر و تحولات روزانه زبان معیار است و برای حفظ آن،پیوسته باید از دستاوردهای منتقدان و زبانشناسان بهرهمند گردد تا مانع از ورود عناصر غیر معیار شود."