Abstract:
رویکرد تبارشناختی،نگاهی فلسفی-تاریخی است که در سالهای اخیر ابتدا توسط نیچه و سپس فوکو در بررسی مسائل فرهنگی-اجتماعی به کار گرفته شد.به دلیل منظر ویژهای که در بررسی این مسائل اتخاذ میکند،میتواند منجر به نتایج بدیع و کشف لایههای پنهانی این مسائل گردد.نوشتار حاضر در پی آن است تا ضمن معرفی اجمالی این رویکرد و مؤلفههای آن،چگونگی ورود آن به دنیای تعلیم و تربیت و برنامه درسی را بررسی نماید.تبارشناسی با بازتعریف مفهوم قدرت و محوری ساختن آن در بحثهای اجتماعی-معرفتی افق جدیدی را فراروی محقق میگشاید.از جمله مؤلفههای زیرساز این رویکرد، نگرش تاریخی آن به مسائل،اهتمام به آرشیو،تلاش در جهت مسئلهآفرینی در موضوعات و نیز محور قرار دادن بحث قدرت و رابطه دوسویه آن با دانش است.اصول روششناختی این رویکرد در پژوهشهای انسانی نیز عبارتند از:واژگونی،توجه به ویژگیهای یکتای مسائل،بیرون بودگی،درون بودگی و شرطیسازی مضاعف.این نوشتار،سه نوع پژوهش تربیتی را متناسب با این مدل پژوهشی به شمار آورده است.این سه عرصه بررسی عبارتند از:سیاستهای تربیتی،مفاهیم نهادینه شده در تعلیم و تربیت و برنامه درسی و فلسفههای ضمنی برنامه درسی.
Genealogy is a philosophical approach that at first, Nietzsche applied in socio• cultural studies and then was expanded by Michel Foucault. This philosophical method views social activities and discourses in a new way. Hence, applying it in socio-cultural researches can be led to new points and give us noble valuable information about them. In this paper, we aim to introduce this approach and its items to curriculum studies domain, and investigate that how we can apply it in this field. Genealogy tries to redefine the concept of power as dynamic, non-hierarchal, distributed forces influence all aspects of social human life.Consequently, Foucault holds that knowledge and power are interrelated and concludes that independent k nowledge is almost an illusion. Thus, human knowledge and the norms it validates have to be problematized, criticized and revised. This critical analyze should rely on particle historical evidences in the deep archives. A genealogical research in curriculum studies, will apply some principles in dealing with educational phenomena. These principles consist in reversal, discontinuity, specificity, exteriority, interiority and multiple conditioning. Finally we introduce some theme domains in curriculum studies can be appropriate for genealogical research. Considering specifications, assumptions and principles of genealogy, we can apply it for studying educational policies, institutional concepts
.in education and curriculum, and implicit philosophies of curriculum
Machine summary:
نوشتار حاضر در پی آن است تا یکی از دیدگاههای مطرح در این عرصه را مورد بررسی قرار دهد و پس از برشمردن مؤلفههای زیرساز آن،عرصههای مطالعات برنامه درسی متناسب با این رویکرد را معرفی نماید.
این ماهیت،موضوعاتی را برای اتخاذ روش تبارشناسی مناسب میکند که بتوان آنها را به صورت تاریخی نگریست و در بستر تاریخ و کنشها و گفتمانهای معرفتی مورد بررسی قرار داد.
به نظر میرسد ماهیت مسائل عرصه تعلیم و تربیت و برنامه درسی(در مقام عرصهای تنیده در تار و پود امور فرهنگی،اجتماعی و تاریخی)با نزدیکی به جنبههای ویژه مدنظر تبارشناسی،مسائلی متناسب با این روش پژوهشی باشند و برای بررسی برخی از آنها بتوان از این رویکرد پژوهشی بهره برد.
همچنین از آنجا که این روش معطوف به برملا کردن روی دیگر سکه امور است و بسیاری از مسائل تربیتی نیز دارای وجوه نادیده هستند،این روش میتواند در برخی از پژوهشهای تربیتی و مطالعات برنامه درسی معطوف به شناسایی وضع موجود که دغدغه اصلاح و رهایی از برخی قید و بندهای نظام اجتماعی را نیز دارند، به کار گرفته شود.
در چنین موضعی نیز روش تبارشناسی با استفاده از روش باستانشناسی و شناسایی گفتمانهای مطرح در جامعه و نیز با تشکیل شبکه معنایی اولیه بعد مورد نظر از این فلسفه،میتواند با ردگیری آن -------------- (1)- Beauchamp در تاریخ اسناد نظام آموزشی و جستجوی تبارها و نیز نقاط بروز و ظهور آن،تکنولوژیها و کنشهای مرتبط با آن را مشخص نماید و نحوه و میزان ارتباط آن را با نهاد قدرت تبیین کند و در نهایت،آن را در شبکهای از روابط دانشی-قدرتی و در ارتباط با موضوع شدگی دانشآموزان مورد بررسی قرار دهد.