Abstract:
مذهب و رسانه دو پدیده بسیار مهم در جوامع خاورمیانه در عصر حاضر است. در این جوامع، رسانه بازیگری جدیدالورود محسوب میشود که قدمت حضور جدی آن در عرصههای مختلف این جوامع بهزحمت، به یک سده میرسد؛ درحالیکه مذهب در قرون و هزارههای متمادی یکی از عناصر اصلی کهنو مهم در ساختار جوامع منطقه خاورمیانه به شمار میرفته است. این مقاله تلاشی است برای بررسی ابعاد گوناگون مواجهه این دو پدیده در جوامع خاورمیانه، بهطور عام، و جامعه ایرانی، بهطور خاص، و در آن سعی شده است تا راههای متفاوت و گوناگونی واکاوی شود که رسانه همچون ابزاری له و علیه مذهب ظاهر شده است و نشان داده شود که چگونه مذهب توانسته است در بسیاری از مواقع رسانه را به خدمت خود بگیرد و چگونه در برخی مواقع با احساس تهدید از جانب رسانه، از در جنگ و ستیز با آن درآمده است. مقاله حاضر بر این فرضیه استوار است که تعامل و تقابل میان رسانه و مذهب تاثیرات عمیق و مهمی بر جوامع مطالعه شده و نیز بر چگونگی شکلگیری فرهنگ سیاسی و اجتماعی این جوامع بر جای گذارده است؛ تاثیراتی که ابعاد آن میتواند در مواجهه سنت و مدرنیته و فرجام آن نقشی تعیین کنندهداشته باشد.
Machine summary:
"اینمقاله تلاشی است برای بررسی ابعاد گوناگون مواجهۀ این دو پدیده در جوامع خاورمیانه،به طورعام،و جامعۀ ایرانی،به طور خاص،و در آن سعی شده است تا راههای متفاوت و گوناگونیواکاوی شود که رسانه همچون ابزاری له و علیه مذهب ظاهر شده است و نشان داده شود کهچگونه مذهب توانسته است در بسیاری از مواقع رسانه را به خدمت خود بگیرد و چگونه دربرخی مواقع با احساس تهدید از جانب رسانه،از در جنگ و ستیز با آن درآمده است.
رسانههای نوین برای نخستینبار،برای زیر مجموعههای نهاد مذهب،از مدارس سنتی مذهبی گرفته تا گروههای دارایگرایشات مذهبی و نیز تک تک افرادی که مذهب و افکار و باورهای مذهبی مشترک آنانرا در صفی واحد قرار داده است،این امکان را فراهم ساخت تا در قالب شبکههای کوچکو بزرگ به هم بپیوندند و با تشکیل اتاقهای فکر مجازی با به اشتراک گذاردن فهمها وبرداشتهای خود از مذهب،به نوعی هماندیشی جمعی و مفاهمهای نوین دربارۀ مقولاتدینی دست یابند.
روشها و سازوکارهای ذیل در زمرۀ راههای مهمی است که مذهبیهابرای استفادۀ هر چه بهتر و فراگیرتر از اینترنت در خدمت مذهب از آنها استفاده میکنند: الف-ایجاد پایگاههای اینترنتی مخصوص برای مراکز تحقیقاتی،که خود را وقفمطالعات مذهبی کردهاند،یکی از راههای آشنا و مورد علاقه و اثربخش برای نشر مباحثمذهبی به شمار میرود.
2. دومین مانع بر سر راه تعاملی طبیعی،منطقی و سازنده میان مذهب و رسانه،که تاحدی پیچیدهتر از مانع نخست است،از این واقعیت نشئت میگیرد که تعامل میان مذهبو رسانه تا حد زیادی به نوع رابطۀ میان مذهب و سایر نهادهای اجتماعی و سیاسی-ازجمله نهاد قدرت و دولت و نیز سایر بخشهای جامعه به ویژه بازیگران اقتصادی در جوامع-بستگی دارد."