Abstract:
فراخوان پیروان ادیان دیگر به قبول اسلام که اصطلاحا «دعوت» خوانده می شود، در بیشتر موارد با سه پیشنهاد: قبول اسلام، پرداخت جزیه یا جنگ همراه بوده است. پیشنهاد قبول اسلام به ایرانیان نیز به تفصیل در گزارش های متعدد آمده است. محتوای این گزارش ها دارای دو وجه متمایزند: وجه صوری و عینی رویداد ها و دیگر، وجه دینی، معنوی و گرایش ها و بینش های راویان آنها. گزارش های مختلف و وجود دیدگا ه های متضاد درباره یک رویداد سوال هایی برانگیخته است. نت برخی از این گزارش ها را جعلی و مساله دعوت در منابع را مضامینی داستانی و آنها را فاقد اصالت و مصداق عینی می شمرد؛ اما با نقد ابعاد مختلف دینی، اخلاقی، اقتصادی و اجتماعی محتوای گزارش ها و تحلیل مضمون نامه ها و گفتگوهای فرستادگان مسلمانان، به ویژه تحلیل رویارویی اعراب با رستم فرخ زاد، و نیز ملحوظ داشتن حواشی مربوط به جلوس یزدگرد معلوم می گردد که هرچند عرضه دعوت- یعنی نقطه ثقل گزارش های فتوح- در هر رویارویی ممکن نبوده، اما ادعای مجعول بودن آن را نیز نمی توان تایید کرد.
Machine summary:
"اگر خالد بن ولید از پشت مرزهای ایران و قبل از نفوذ در حیره به مرزبانان ساسانی نامه فرستاده بود، چه لزومی داشت که در فاصله چند هفته باز نامههایی با همان مضمون برای آنها بفرستد؟ گذشته از این، این نکته نیز باید در نظر آورده شود که طی این مدت اعراب در مناطق مرزی ایران تاخت و تاز می کردند، و مرزبانان مورد خطاب وی سرگرم رویارویی با آنان بودند.
مؤلف بیشتر به تأثیر این مطالب می پردازد، که به نظر وی، 77، مقاومت قوم غالب و مغلوب را از میان برد، و 8-86 برای ایرانیانی که با مسلمانان متحد شده بودند، سودمند واقع شد، و در 71، 97 به تأثیر شرایط زمانهای بعد در مضمون پیشگوئیها اشاره کرده است.
اگر لازم بود فرستادگان مسلمان فراتر از اصولی چون توحید، نبوت، معاد، یا وجود دوزخ وبهشت، ایرانیان را با حقایق دیگر اسلام مثل عدل آشنا کنند، تصور می رود که راویان این موضوع را به همان سادگی و اختصار که اصول بالا را آوردند، بیان می کردند؛ در حالی که آنچه روایات در باره عدالت اسلامی نوشتهاند، نظراتی است تکامل یافته، مبتنی بر تعقل در موازین دینی، که از اجرای کامل عدالت در جامعه دفاع می کند.
بسیاری از توجیهات دینی و معنوی پیرامون دعوت و بیان معجزات درباره این جنگها که به برخی از آنها در بالا اشاره شد، در دورههای بعد برای تکریم و تقدیس فتوح به روایات الحاق شده است.
بر خلاف آنچه ادعا می شود که قبل از شروع جنگ مسلمانان مطابق برنامه معمول، نخست ایرانیان را به قبول اسلام دعوت کردند، نه دلیلی برای این امر متصور است و نه ممکن بود."