Abstract:
اطلس زبانی مجموعهای از نقشه است که تنوعات زبانی را در گسترهای جغرافیایی نشان میدهد. اطلسهای زبانی از منظر گویششناسی، برنامهریزی زبانی و جامعهشناسی زبان اهمیت بسیار دارند. با توجه به فقدان چنین اطلسی برای گویش گیلکی، نگارندگان کوشیدهاند ضمن تهیة اطلسی بر مبنای 100 واژه، به دو پرسش اساسی پاسخ دهند: 1- در گویش گیلکی چه فرایندهای آوایی رخ می¬دهد؟ 2- شهرستان¬های مرکزی استان با شهرستانهای غیرمرکزی چه تفاوتی از نظر و قوع فرایندهای آوایی دارند؟ به کمک چنین اطلسی میتوان مرز گویشهای گیلکی، تالشی و ترکی را نیز در استان گیلان نمایش داد. نویسندگان ابتدا 100 واژة پایه را انتخاب کردند و پس از مصاحبه و ضبط صدای گویشوران، برای هر واژه نقشه¬ای تهیه کردند و تنوعات آوایی یا واژگانی را روی آن نشان دادند. یافتههای تحقیق نشان میدهد که 16 نوع فرایند آوایی در گویش گیلکی رخ میدهد که از این میان، مرکزیشدگی، افراشتگی، حذف و سایشی¬شدگی، بهترتیب، پربسامدترین فرایندها به شمار میآیند. همچنین مشاهده شد که در شهرستانهای غیرمرکزی، بهویژه شهرستان رودسر، بسامد فرایندهای آوایی نسبت به شهرستانهای مرکزی استان بیشتر است.
Machine summary:
با توجه به فقدان چنين اطلسي براي گويش گيلکي ، نگارندگان کوشـيده انـد ضـمن تهيـة اطلسي بر مبنـاي ١٠٠ واژه ، بـه دو پرسـش اساسـي پاسـخ دهنـد: ١- در گـويش گيلکـي چـه فرايندهاي آوايي رخ مي دهد؟ ٢- شهرستان هاي مرکزي استان با شهرستان هاي غيرمرکـزي چـه تفاوتي از نظر و قوع فرايندهاي آوايي دارند؟ به کمک چنين اطلسي مي تـوان مـرز گـويش هـاي گيلکي ، تالشي و ترکي را نيز در استان گيلان نمايش داد.
يافته هاي تحقيق نشان مي دهد که ١٦ نوع فرايند آوايي در گويش گيلکي رخ مي دهد که از ايـن ميان ، مرکزي شدگي ، افراشتگي ، حذف و سايشي شدگي ، بـه ترتيـب ، پربسـامدترين فراينـدها بـه شمار مي آيند.
براي مثال اغلب گويشوران زبـان فارسـي همخوان [t] را در واژة «دست » حذف مي کنند: [dæst] → [dæs] 2 ٣-١٠- درج در اين فرايند يک واحد صوتي به بافت آوايي يک واژه يا واحدهاي ديگر اضافه مـي شـود.
/ (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٣- نقشة واژة «چشم » معادل گيلکي واژة «چشـم » در شـرق گـيلان musc اسـت ، امـا در شهرسـتان هـاي مرکزي و غربي اين استان به صورت umc اسـت کـه نشـان مـي دهـد فراينـد حـذف رخ داده است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) نمودار ١- پربسامدترين فرايندهاي آوايي گيلکي در استان گيلان يکي ديگر از يافته هاي پژوهش حاضر، دست يابي به آمار فرايندهاي آوايي به تفکيـک شهرستان است .
Blench, R (2009), The linguistic geography of Nigeria and its implications for prehistory.
(2001), Discoveries on the Turkic Linguistic Map. Swedish Research institute in Istanbul, Turkey.