Abstract:
نگارش پیشرو دربردارنده نظریهای بدیع درباره قانون طبیعی از نگاه فلسفه اسلامی است. قانون طبیعی بنیادیترین گزارههای عقل عملی درباره رفتار اختیاری بشر است. کشف مفاد قانون طبیعی، مبتنی بر دو امر است: شناسایی طبیعت بشر و تشخیص هدف آفرینش انسان. نفس آدمی دارای سه مرتبه نباتی، حیوانی و انسانی (ناطقه) است. محتوای قانون طبیعی، یعنی حکم عقل درباره رفتارهای بشر، با التفات به امکانات طبیعی هر مرتبه نفس و با توجه به هدف آفرینش بشر به دست میآید. گزارههای قانون طبیعی همگی بدیهیاند که بر اثر معرفت حضوری نفس به همه نیازهای خود فهمیده میشوند.
Machine summary:
"آیا مراد از قانون طبیعی (Natural Law) در غرب همان مسئله حسن و قبح عقلی در آثار دانشمندان مسلمان است؟ اگر این دو مسئله یکی نیستند، تا چه اندازه در موضوعات گوناگون همپوشانی دارند؟ آیا مقصود از آموزه قانون طبیعی در غرب، بحث درباره مستقلات عقلیه در دانش اصول فقه نیست؟ اگر این دو عنوان به لحاظ محتوا کاملا بر هم منطبق نیستند، تا چه اندازه همخوانی دارند؟ با صرفنظر از اینکه آیا مراد حکیم طوسی از گزاره بالا دقیقا همان مفاد قانون طبیعی در غرب است، یا امری دیگر، قصد نگارنده در این نگارش آن است که با استفاده از آموزههای عقلی (فلسفی) و نقلی (از قرآن و حدیث)، تا حد ممکن نخستین و بنیادیترین گزارههایی را که میتوان در زندگی بشر به عقل عملی نسبت داد، معین سازد و چگونگی بداهت عقلی آنها را توضیح دهد.
طرح فلسفی نو درباره مسئله قانون طبیعی در اسلام را میتوان از نگاه عمیق فلسفی به نفس آدمی و بررسی مراتب نفس و مطالعه ویژگیهای هر مرتبه، بدین شرح ابداع کرد: اگر بخواهیم محتوای قانون طبیعی را در اسلام، یعنی محتوای فرمانهای عقل عملی را درباره رفتار آدمی، از نگاه فلسفه اسلامی تعیین کنیم، ناگزیریم همه نیازهای طبیعی بشر را در مسیر رسیدن به مقام انسان کامل، که غایهالقصوا و مطلوب فطری همه انسانهاست، بررسی کنیم.
یکی از نخستین گزارههایی که عقل عملی به صورت فرمان صادر میکند، این است که انسان برای رسیدن به تکامل باید به هریک از نیازهای طبیعی خود در مرتبه نفس نباتی پاسخ مطلوب بدهد.
یکی از گزارههایی که عقل عملی به صورت فرمان صادر میکند؛ این است که انسان برای رسیدن به تکامل باید به هریک از نیازهای طبیعی خود در مرتبه نفس حیوانی پاسخ نیکو بدهد."