Abstract:
مسئله تشابه امت اسلامی با امم پیشین از مسائل مورد تسالم میان مشهور علمای فریقین
است. از اینرو، کمتر در اصل و دلایلش مناقشه شده؛ لیکن سوء برداشت از ماهیت و مفاد
آن بسا مایه انحرافاتی در دین پژوهی و باورهای دینی گردد. این پژوهش ضمن ارزیابی
احادیث و دیگر دلایل مربوط، به کاوش در مفاد احادیث و ماهیت مسأله میپردازد. از جمله
نتایج این تحقیق این که: الف . سنت الهی و قانون «همسانی قوانین جاری بر امور
همگون» اشخاص و پدیدههای مشابه را مشمول احکام و قوانینی همسان میداند. و چون
همگونی کامل در مشابه، معقول نیست، به لحاظ همگونی، تابع قوانین و سننی همساناند
و به لحاظ نقاط تمایز، طالب سننی متمایز. ب . در بررسی همگونی امم، نقاط تمایز و تشابه
باید با هم دیده شوند تا نتایج کاوش، استوار و مصون از انحراف باشد؛ ج . همگونی در
اصول قضایا و حوادث و کلیات امور مربوط به امتهاست، نه در مسائل ریز و تفاصیل جزئی.
Machine summary:
"المظفر العلوی، عن ابن العیاشی وحیدر بن محمد السمرقندی معا عن العیاشی، عن جبرئیل بن أحمد، عن موسی بن جعفر متن حدیثی که امام علیهالسلام از جدش پیامبر صلیاللهعلیهوآله نقل میکند، خود نیز عبارتی در باره مسئله تشابه امم دارد که با متون تمام احادیث پیشین متفاوت است.
چکیده سخن در اعتبار دلایل مسأله این که وجود تنها همین تعداد آیه و حدیث ـ که برخی از آنها نیز از نظر اسناد صحیح و معتبر است ـ در کنار سایر احادیث منقول در منابع حدیثی اهل سنت، موجب اطمینان به صدور مفاد مشترک در متون این روایات از مصدر عصمت و طهارت میگردد؛ بلکه از قضایای یقینی و غیر قابل تشکیک خواهد بود.
با رعایت این دو جهت، در بیان حاصل تدبر دقیق در مفاد احادیث و دیگر دلایل مسأله، میتوان گفت که این همگونی شامل تمامی قضایا و حوادث و رفتارها و گونههای دستجات و شخصیتهایی میشود که در امم گذشته وجود داشتند؛ اما تأکید میکنیم که مسئله تشابه امم ناظر به شؤون کلی و امور غیر مختص به برخی اقوام و ازمنه است، نه در مسائل ریز و تفاصیل جزئی؛ چنان که توضیحش در بحث «6 ـ 2» خواهد آمد.
دستهای که دلالت دارند گونههای حوادث و رفتارها و نظایر شخصیتهایی که در امم پیشین یا (قوم بنی اسرائیل) پیدا شده بود، در این امت نیز پدیدار خواهد شد؛ مانند: ـ برخی روایات وارده در تفسیر آیه: «لترکبن طبقا عن طبق»: قال: یا زرارة، أ و لم ترکب هذه الامة بعد نبیها طبقا عن طبق، فی أمر فلان وفلان وفلان."