چکیده:
ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﮕﺎه رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﺑﺮ ﻧﻮع و ﻣﻴﺰان ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺎﻋﺮان ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﻪ اﺳﻄﻮره و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮی آﻧﻬـﺎ از رواﻳﺖﻫﺎی اﺳﻄﻮرهای، از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ درﺑﺎرة آن ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﻮد. اﺳﻄﻮره و اﻟﺒﺘﻪ اﺳـﻄﻮرهﺷـﻜﻨﻲ و اﺳـﻄﻮرهﺳـﺎزی در ﺷـﻌﺮ رﻣﺎﻧﺘﻴـﻚ، ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﺧﺎﺻـﻲ دارد؛ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺟﻨﺒـﺔ زﻳﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻲ اﺳﻄﻮره، اﻳﺠﺎد روﺣﻴﺔ اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﻣﺒﺎرزهﮔﺮی و ﻧﻴﺰ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﺧﻮاﻫﻲ و ﺗﺤـﻮلﻃﻠﺒـﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم را ﻣﻲﺗﻮان از دﻻﺋﻞ روﻳﻜﺮد ﺷﺎﻋﺮان رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﺑﻪ اﺳﻄﻮره داﻧﺴﺖ. اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﭘﻲ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﮕﺎه رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻣﻠﻮ ﺑﻪ اﺳﻄﻮره و ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮی وﻳﮋة او از ﻇﺮﻓﻴﺖﻫـﺎی ﺳﻴﺎﺳـﻲ- اﺟﺘﻤ ـﺎﻋﻲ آن، ﺑ ـﻪ ﺷ ـﻴﻮة ﺗﺤﻠﻴ ـﻞ ﻣﺤﺘﻮاﺳ ـﺖ و ﻧﺸ ـﺎن ﻣ ـﻲدﻫ ـﺪ ﺗﻐﻴﻴ ـﺮات ﺷ ـﺎﻣﻠﻮ در ﺑﺮﺧ ـﻲ اﺳﻄﻮرهﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺸﻲ از اﺳﻄﻮرهﺳﺎزیﻫﺎی او، ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈـﺮی ﻣﻜﺘـﺐ رﻣﺎﻧﺘﻴﺴـﻢ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﺳﺖ. در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﮕﺎه رﻣﺎﻧﺘﻴﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪ اﺳﻄﻮره و ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫـﺎی رﻣﺎﻧﺘﻴـﻚ ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻣﻠﻮ، و ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﭼﺮاﻳﻲ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮی او از اﺳﻄﻮره ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﭘﻲ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﮕﺎه رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻣﻠﻮ ﺑﻪ اﺳﻄﻮره و ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮی وﻳﮋة او از ﻇﺮﻓﻴﺖﻫـﺎی ﺳﻴﺎﺳـﻲ- اﺟﺘﻤ ـﺎﻋﻲ آن، ﺑ ـﻪ ﺷ ـﻴﻮة ﺗﺤﻠﻴ ـﻞ ﻣﺤﺘﻮاﺳ ـﺖ و ﻧﺸ ـﺎن ﻣ ـﻲدﻫ ـﺪ ﺗﻐﻴﻴ ـﺮات ﺷ ـﺎﻣﻠﻮ در ﺑﺮﺧ ـﻲ ـ ـ ـ ـــ ـ ـ ــ ـ اﺳﻄﻮرهﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺸﻲ از اﺳﻄﻮرهﺳﺎزیﻫﺎی او، ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈـﺮی ﻣﻜﺘـﺐ رﻣﺎﻧﺘﻴﺴـﻢ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﺳﺖ.
ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺿﺮورت، ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻧﮕﺎه وﻳﮋة رﻣﺎﻧﺘﻴﻚﻫﺎ ﺑـﻪ اﺳـﻄﻮره و ﺗـﻼش آﻧﻬﺎ ﺑﺮای ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺳﻄﻮرهﻫﺎی ﻛﻬﻦ و آﻓﺮﻳﻨﺶ اﺳﻄﻮرهﻫﺎی ﻣﺪرن از ﺳﻮﻳﻲ، و ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﺘﻘﻦ اﻳﻦ ﻧﮕﺮش ﺑﺎ اﺻﻮل ﻧﻈﺮی ﻓﻠﺴﻔﺔ اﻳﺪهآﻟﻴﺴﺘﻲ از دﻳﮕﺮﺳﻮ، ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ ﺑﺎزﺗﺎب اﺳﻄﻮره در ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻣﻠﻮ- ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﻋﺮی ﻛﻪ ﺳﺮودهﻫﺎﻳﺶ از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫـﺎی رﻣﺎﻧﺘﻴﺴـﻢ ﺗﻬﻲ ﻧﻴﺴﺖ- ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ و اﺳﻄﻮرهﺷﻜﻨﻲ و اﺳﻄﻮرهﺳﺎزی او را ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮدهاﻧﺪ.
ﻧﻜﺘﺔ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻوﺟـﻪ ﻧﺒﺎﻳـﺪ از آن ﻏﺎﻓﻞ ﺷﻮﻳﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮی اﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮان و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن از اﺳﻄﻮره - ﻫﻤﭽـﻮن ﺗﻤـﺎم ﺷﺎﻋﺮان و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن رﻣﺎﻧﺘﻴﺴﺖ- ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪوﺳﻴﻠﺔ اﺳﻄﻮرهﺳﺎزی و ﺧﻠﻖ اﺳﻄﻮرهﻫﺎی ﻣﺪرن، ﺑﺎزآﻓﺮﻳﻨﻲ و ﺑﺎزﺳﺎزی اﺳﻄﻮرهﻫﺎی ﻛﻬﻦ، ﮔﺎه ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺨﺮﻳﺐ آﻧﻬﺎ و در ﻣﻮاردی ﻫـﻢ درآﻣﻴﺨﺘﻦ رواﻳﺖﻫﺎی اﺳﻄﻮرهای ﺑﻮدهاﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ در »ﺧﻮن ﺳﻴﺎوش« اﺛﺮ ﻳﺤﻴﻲ ﻗﺮﻳﺐ )2631(، »آرش ﺷﻴﻮاﺗﻴﺮ« ﻧﻮﺷﺘﺔ ارﺳﻼن ﭘﻮﻳﺎ )7531(، »ﺧﻮان ﻫﺸﺘﻢ و آدﻣﻚ« ﺳﺮودة ﻣﻬﺪی اﺧﻮان ﺛﺎﻟﺚ )6831: 29-57(، ﺳﺮودهﻫﺎی اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻣﻠﻮ و آﺛﺎری از اﻳﻦ ﻧﻮع دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد.
اﺳﻄﻮرهﺷﻜﻨﻲ و اﺳـﻄﻮرهﺳـﺎزی ﺷـﺎﻣﻠﻮ را )7( در ﻗﺎﻟﺐ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ و ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی زﻳﺮ ﺑﻬﺘﺮ و روﺷﻦﺗﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﺰارش ﻛﺮد: 3-1- اﺳﻄﻮرهﺷﻜﻨﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ 3-1-1- ﺗﺨﺮﻳﺐ اﺳﻄﻮره ﭼﻨﺎنﻛـﻪ در ﺳـﺮودهﻫـﺎﻳﻲ ﭼـﻮن »ﺷـﻌﺮی ﻛـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ اﺳـﺖ« )ﺷـﺎﻣﻠﻮ، 7831: 841-041( ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ، ﺷﺎﻣﻠﻮ از ﺷﺎﻋﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮای ﻣﺮدم و ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﺗﻌﻬـﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دارد و درواﻗﻊ ﻣﻦ ﺷﺨﺼﻲ در ﺷﻌﺮ او ﺑﻪ ﻣﻦ ﺟﻤﻌﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪهاﺳـﺖ.