چکیده:
هدف اصلی این پژوهش بررسی چالش ها و افق های نظریه پیچیدگی برای تربیت دینی است. روش پژوهش این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است. نظریه پیچیدگی یک نظریه حیاتی، تکاملی و انطباقی است و می توان گفت که این نظریه علم مطالعه سیستم های انطباقی است و با مسائل پیچیده سروکار دارد و اساسا ریشه در بیولوژی دارد. این نظریه تاکید می کند که در جهان علت ها بسیار پیچیده اند و نتایج تنها با یک علت اتفاق نمی افتند و بر ویژگی هایی مانند بازخورد، انطباق، آشفتگی، خود تحلیلی، ارتباط، خودسازماندهی، حساسیت بالا، جاذبه های ناآشنا، غیرخطی بودن تاکید می کند. این مقاله به دنبال آن است که باتوجه به ویژگی ها و پیش فرض های نظریه پیچیدگی، چالش ها و افق های فراروی تربیت دینی را بیان کند. تربیت دینی بر اموری مانند سلسله مراتب، مطلق گرایی، ارادی بودن رفتار، واقعیت، باطن گرایی و حد و مرز داشتن امور تاکید می کند. یافته های پژوهش نشان داد که باتوجه به نظریه پیچیدگی، مواردی چون گرفتارشدن در شک گرایی مبهم، بی مسئولیتی، ضد بازنمایی، نفی سلسله مراتب، نسبی گرایی اخلاقی، عدم قطعیت و شکستن حد و مرزها را می توان چالش های فراروی تربیت دینی تلقی کرد و افق های فراروی تربیت دینی را نیز می توان اعتقاد به یک نیروی ماورای ماده، کل گرایی، جایگاه اراده و اختیار انسان، هدفمندی هستی، وحدت در عین کثرت، بعد پنهان و باطنی و رابطه علیت متقابل دانست.
MA Student (Philosophy of Education)، Buali University، Hamedan The main objective of this paper is to study the complexity theory challenges and horizons for religious education through descriptive-analytical method. Complexity theory is a survival، adaptive and evolutional theory، which can be described as the science of study of comparative systems which deals with complex problems and has its roots in biology. This theory maintains that causes in this world are very complex and that the effects are not the result of one cause and hence lays emphasis on feedback، adaptation، disturbance، autocatalysis، communication، self-organizing، high sensitivity، unknown attractions and non-linearity. The main thrust of this paper is to explain the challenges and horizons for religious education in the light of the characteristics and presuppositions of complexity theory. Religious educa tion lays emphasis on such issues as hierarchy، absolutism، voluntariness of behavior، reality، esotericism، and certainty of boundaries. The findings of this research indicate that in the light of complexity theory، such issues as vague skepticism، no-responsibility، anti-representation، rejecting hierarchy، moral relativism، uncertainty and breaking of boundary can be considered as challenges of religious education. The horizons of religious education are faith in a metaphysical force، generalism، role of human freewill and determination، goal-orientedness of existence، unity in multiplicity، hidden and inner aspects and mutual causal relationship
خلاصه ماشینی:
اين نظريه تأکيد مي کند که در جهان علت ها بســيار پيچيده اند و نتايــج تنها بايــک علت اتفاق نمي افتند و بــر ويژگي هايي مانند بازخورد، انطباق ، آشــفتگي ، خود تحليلي ، ارتباط ، خودســازماندهي ، حساسيت بالا، جاذبه هاي ناآشنا، غيرخطي بودن تأکيد مي کند.
(82-83 در ديدگاه نيوتني يک علت معين فقط يک معلول دارد و يک کار و فعل فقط منجر به يک پيامد و نتيجه مي شود، اما در نظريه پيچيدگي يک علت معين مي تواند پيامدهاي مختلفي و متعددي داشته باشد و بر همين اساس نمي توان يک راه حل خاصي براي اين نظريــه پيشــنهاد کرد.
بنابراين مي توان گفت که ويژگي هاي اصلي نظريه پيچيدگي ، شــامل اين موارد است : کل گرايي ، عليت متقابل ، واقعيت ذهني ، عدم قطيعت ، عدم جدايي بين مشــاهده و نظريه ، تمرکز بر ظاهر و باطن ، خودتنظيمي ، فيزيک کوانتوم ، تمرکز بر روابط بين موجوديت ها، گفتمان محوري ، تفکيک زدايي، تأکيد بر چندمراتبي نه سلسه مراتبي ، چندسويه نگري ، کنترل محلي نه کلي ، ظهور رفتار از پايين به بالا، تمرکز بر رفتار نه نتيجه ، چندارزشي ، ذهنيت گرايي ، توليد مجدد و تکامل تدريجي کليت يک سيستم به جاي تعادل و کنترل ، پژوهش سيستماتيک و مدل هاي فازي به جاي تحويل گرايــي و مدل هاي رياضي ، غيرخطي بودن ، نمود يا ظهور، سازگاري و سيستم باز (ميســون ، ٢٠٠٨ الــف : ٩-٤).
افق هاي نظريه پيچيدگي براي تربيت ديني ١ اعتقاد به يک نيروي کل گرا و هم افزا: ديدگاه نيوتني ٢ جهان خارج را صرفا مجموعه اي از اصول و خصوصيات رياضي مي دانست و طبق اين باور ويژگي هاي کمي و قابل اندازه گيري ماده مانند حدود، شــکل ، اندازه ، محل ، زمان و حرکت را مي توان بخشــي از نياز واقعي جهان به حساب آورد.